door Dr C.W. Wormser, Ten Have – Amsterdam z.j [1944]
In het dagbladwezen, 43
In Semarang richtte de firma ‘Olifant & Co.’ naast het reeds genoemde ‘Semarangsche Advertentieblad’ nog een blad op: ‘De Semarangsche Courant’. Ofschoon deze twee blaadjes ternauwernood het leven hadden, verscheen in Maart 1852 bij P.J. de Groot ‘Het Semarangsch Nieuws- en Advertentieblad’, het eenige dat in leven bleef.
Het was dus een eeuw geleden al niet anders dan thans. In een Europeesche gemeenschap, waar één blad kan bestaan, verschijnt oogenblikkelijk een concurrent, waarop beide noodlijdend het leven rekken; in een plaats, waar voor twee bladen bestaansmogelijkheid is, verschijnen er drie of vier, die elkaar dood concurreeren.
Dit laatste blad was het eerste Indonesische nieuwsblad, daar het met bijlagen verscheen in het Javaansch met Javaansche karakters; in het Arabisch met Arabische karakters; in het Chineesch met Chineesche karakters. Toen het blad tien jaar oud was, in 1862, veranderde het, ter eere van de opening der ‘Nederlandsch Indische Spoorweg Maatschappij’, zijn aam in ‘De Locomotief’, onder welken naam het nog dagelijks verschijnt.
In het dagbladwezen, 69-71
De Locomotief’ werd en bleef tot den huidigen dag het voornaamste dagblad in Midden Java. Herhaalde pogingen tot concurrentie mislukten.
‘De Locomotief’ heeft ruim een halve eeuw dezelfde richting gevolgd, namelijk de ‘ethische’’, dat wil zeggen dat het blad onder zijn bekende en vermaarde hoofdredacteuren Brooshooft, Vierhout, van Kesteren, Stokvis en Lievegoed ijverde voor de intellectueele en maatschappelijke verheffing van den Indonesiër, en als einddoel der Nederlandsche leiding zag: zelfbestuur voor Indië.
Brooshooft kwam in 1877 op Java als hoofdredacteur van de ‘Semarangsche Courant’; vier jaar later ging hij over naar de ‘Soerabaja Courant’, en in 1886 werd hij benoemd tot hoofdredacteur van ‘De Locomotief’, in welke functie hij zijn gansche persoon gaf aan de verheffing van Indië en de bestrijding van misstanden. Zijn artikelen werden herdrukt en op den 7den Maart 1888 met een open brief, die onderteekend was door 1255 Nederlandsch-Indische ingezetenen, toegezonden aan de heeren
[volgen de namen van toentertijd belangrijke politici, professoren en dagbladschrijvers in Nederland].
Daar hij onder de Indische journalisten geen belangstelling vond voor zijn streven tot hervorming, trachtte hij in Nederland een Indisch Comité te vormen, dat als programma zou hebben ‘de finantieele en wetgevende onafhankelijkheid van Indië’ en voorts in het algemeen in het belang van Indië werkzaam zou zijn.
Hij vertoefde met dat doel twee jaren in Nederland, en keerde daarop naar zijn post te Semarang terug. In 1903 liet zijn gezondheid hem niet toe nog langer in Indië te blijven. Op zijn ziekbed schreef hij zijn afscheidsartikel, dat in ‘De Locomotief’ van 31 December 1903 verscheen. Dat artikel was zijn beginselverklaring. Hij vergeleek Indië met een zieken man zonder weerstandsvermogen, en hield een vurig pleidooi voor drastische hervormingen.
Tot zijn dood in 1921 bleef hij redacteur in Nederland van ‘De Locomotief’.
In deze eeuw werkte Lievegoed voor dat ideaal, van 1901-1915 als hoofdredacteur van de ‘Sumatra Post’ en van 1917 tot 1926 als hoofdredacteur van ‘De Locomotief’.
Gedurende die negen jaren heeft Lievegoed een vooraanstaande plaats in de Indische journalistiek ingenomen, en een eenzame post. Hij werkte naast mannen als Karel Wybrands en Zentgraaff, mannen van gansch andere politieke richting, maar eveneens mannen van geheel andere geestesgesteldheid.
Lievegoed streed met den degen, en het is moeilijk om daarmede aanvallen met een mestvork te pareeren.
Hij bestreed in zijn zeer bekwaam geschreven ‘Richtlijnen’ de conservatieve, extreem-rechtsche meeningen, hij effende in zijn artikelen den weg, die naar de decentralisatie, naar de stichting van den Volksraad heeft geleid.
Lievegoed heeft baanbrekend werk verricht, maar hij was zijn tijd vooruit en toen in 1926 de extremisten in Indië orde en veiligheid in gevaar brachten, keerde de publieke opinie zich tegen Lievegoed, en daar dit grooten invloed oefende op ‘De Locomotief’, die zoowel in aantal abonné’s als in advertentie-opbrengst omlaag ging, verliet Lievegoed – wiens gezondheid bovendien door het heete klimaat van de kuststreek en door zijn onvermoeiden arbeid zeer had geleden – Indië voorgoed.
In Nederland vonden zijn bekwaamheden waardeering in zijn benoeming tot Hoofd van den Regeeringspersdienst en tot buitengewoon hoogleeraar in het Dagbladwezen aan de Leidsche Hoogeschool. […]
In het dagbladwezen, 103
De ‘Slompret Malajoe’ (Maleische Trompet) verscheen van 1860 – 1911, geschreven in Chineesch pasar-Maleisch, bij van Dorp te Semarang […] Deze bladen waren bestemd voor de in Indië geboren Chineezen, de ‘peranakan’s’; de in China geboren Chineezen, de ‘singkeh’s’, lazen in het Chineesch geschreven bladen, waarvan weinig bekend is.