Begin van de rit: Setasiun Poncol, Jl Imam Bonjol.
![]() [1938] Ook de spoorwegverbindingen voldoen maar matig aan de eischen die de industrie [...] stelt. Vooreerst missen we nog steeds de directe Oost-West verbinding Tusschen het eindstation Pontjol van de Semarang-Cheribon lijn, met het station Tawang voor de verbindingen met Soerabaia en Djocja. [Locale Techniek-7-2, 31] Deze verbinding is pas in de Japanse tijd tot stand gekomen. Station Semarang-Pontjol werd door H. Maclaine Pont in 1914 gebouwd voor de Semarang Cheribon Stoomtram Mij. De zwart-witte tegelpatronen op de voorgevel zijn weg-gepleisterd. Ook de uitspringende rand boven de vensters is verdwenen. |
Tegenover het station, aan de westkant van de kruising met de Jl Tamjung lagen officierswoningen.
![]() [Rees - Herinneringen I, 256-257] We hebben hier n.l. twee officierskampementen, een op Pontjol en een op Mlatten. In beide kampementen worden totaal ongeveer 10 huizen bewoond door onderluitenants en adjudant-onderofficieren. Wat zou eenvoudiger zijn, dan een der kampementen in zijn geheel aan te wijzen voor de door mij bedoelde onderofficieren. [De Locomotief, 26 Januari 1917]. |
Ga de Jl Imam Bonjol in zuidwestelijke richting.
Ga rechtsaf de spoorweg over en volg de Jl Hasanudin.
Ongeveer 300 m. na de spoorwegovergang lag rechts het Fort Prins van Oranje.
Prins van OranjeAchter het station lag vroeger Fort Prins van Oranje, dat door Van den Bosch tussen 1835 en ‘42 is gebouwd; de stad bleef overigens onversterkt. ![]() Aan uw linkerhand, in de vlakte die zich tot aan zee uitstrekt, verrijst het steenen reduit van een nieuw groot fort met half voltooide wallen en grachten; en aan uw rechterzijde lachen u weêr villa’s en tuinen en bloemen toe. |
Ga na ± 900 meter schuin rechts: Jl Taman Hassanudin en volg deze weg tot aan de Semarang rivier, de ‘Kali Lama’.
Aan deze kant van de oude spoorbrug links, lag ‘de oude Boom’.
Lama![]() Toen het zover was, dat tante, ofschoon nog erg zwak en bleek, aan tafel kon komen en wij allen over haar aanvankelijke beterschap in de wolken waren, kwam het schip de Rapide op de rede en waren wij genoodzaakt ons neefje in ontvangst te nemen. Daar stonden wij dan op, een goede morgen aan de oude kali, diep in het wit gekleed, breed en dik, want ook ik was in die zeven jaren zeer in omvang toegenomen, bruin verbrand en met stoppelige baarden, en voor ons stond Charltje. Toen wij hem tussen anderen hadden zien staan, herkende oom hem het eerst, zelfs zonder behulp van zijn bril. “God zal me zegenen, James! Daar staat hij! Bij mijn ziel, het moet die kleine, magere sprinkhaan wezen! Geen mens kan zo, mijn zusters neus hebben als haar eigen zoon. Ik word er koud van!” [Daum – Uit de suiker in de tabak, 161] |
Ga bij de rivier rechtsaf: Jl Boom Lama (Oudeboomstraat).
Ga, na 1 km., op de T-kruising linksaf en daarna met de weg naar rechts.
![]() Zie je, ik zou zoo graag verschillende levens willen meeleven, b.v. in een mijndistrict te midden van mijnwerkers; of wel in een Inlandsche Christengemeente te midden van Inlandsche Christenen; in een Chineesche, een Maleisch kamp, en wat niet al. Vooral zou ik innig graag willen meeleven het leven in de dessa en kampong te midden van het eigenlijke volk. [Kartini – Door duisternis tot licht, 280-281] [1906] Aan de westzijde der stad vindt men de Arabische en inlandsche kampongs, de laatste gekenmerkt door de lage ligging. [Reisgids voor Nederlandsch-Indië, 71-72] De woede van Tillema. [Van Wonen, 99, 138] |
Ga linksaf: Jl Yos Sudarso (Kalibaroe West) en ga de Kali Semarang over. →
Rechts: kanaal en sluizen.
De vele moeilijkheden, welke de prauwvaart ondervond, leidden er toe, dat in 1854 besloten werd tot het graven van een nieuwe verbinding van de Semarang-rivier met zee, het z.g. Nieuwe Havenkanaal of Kalibaroe. Door de uitmonding van dit kanaal tusschen twee havendammen ongeveer tot dieptelijn van 1.80 meter benedengemiddeld laag water in zee uit te brengen, hoopte men het ontstaan van groote aanslibbing in de vaargeul te kunnen voorkomen. Het Havenkanaal werd 1180 meter lang, terwijl de oevers voorzien werden van kademuren. De breedte tusschen de kademuren was 23 m., terwijl de onderlinge afstand der havendammen 65 meter bedroeg. Het kanaal werd ten slotte met de Semarang-rivier in verbinding gebracht door een schutsluis, om den aanvoer van rivierslib in het kanaal te weren. [Gedenkboek Semarang, 141-142] |
Blijf aan de westkant van het kanaal en volg de Jl Sudarso in noordelijke richting.
Links: Marabunta (Pakhuizen van het Oei Tjong Ham-concern).
![]() Donderdag j.l. heeft de Chinees Oei Tjong Hauw uit Semarang een bedrag van bijna anderhalf miljoen gulden aan de bezetters overhandigd. Het is de opbrengst van de suikervoorraden, die aanwezig waren in de goedangs van het Oei Tjong Ham-concern, waarvan deze Oei mede-direkteur is. Zijn gedrag gedurende de bezetting is zo pro-Japans geweest, dat de opperbevelhebber hem heeft benoemd tot Chinese afgevaardigde in de 'Tyuuoo Sangi In'. [Bouwer – Het vermoorde land, 326] |
Ga linksaf Jl Martadinata, maak U-turn en ga, voor de brug, linksaf.
Links: Menara Pelabuhan (Vuurtoren).
[Van Maurik – Indrukken van een Tòtòk, 191] |
Recht vooruit: de rede.
Rede![]() Semarang heeft een zeer onstuimige rede, maar een haven en kaden waar de schepen rustig zouden kunnen laden en lossen, bestonden niet. De verbinding tussen op de rede liggende schepen en de wal werd door lichters onderhouden, maar spookte de zee te gevaarlijk, dan werd de blauwe vlag gehesen, ten teken dat verbinding niet mogelijk was. |
Rechts: de havens.
![]() [1936] Door opspuiting van het stuk, Oostelijk van het Noordelijk deel van het havenkanaal, is daar thans een kanaal van ongeveer 200 m breedte gevormd. Zuidelijk daarvan is het kanaal nog smal, doch ook daar wordt verbreeding uitgevoerd waardoor het daar eene breedte van 300 m zal krijgen. De slibzuiger Kawi zal dit uitdiepen door baggeren; de Kawi die 3.60 m steekt, kan eene diepte van 5 m baggeren, waarna het mogelijk is een grooteren slibzuiger, die bijv. 5 m steekt, tot eene beduidend grootere diepte te laten baggeren. Het kanaal zal, in de middenstrook, eene diepte van 5 m krijgen; dit wordt in de naaste toekomst bereikt, zoodat de meeste booten der K.P.M. dan kunnen binnenstoomen. [Locale Techniek-5-3, 83]. |
Ga terug naar de brug en ga linksaf Jl Martadinata (Tambaksari – Tjemaralaan).
Ga, na 1 km., bij de eerste afslag van de snelweg af.
Maak een U-turn, ga onder de snelweg door en volg de Jl Ronggowarsito (Spoorlaan).
Rechts: na ongeveer 250 meter, Jl Kebonharjo Raya – op die hoogte ligt:
Links: Sporland 1, de plaats van het eerste station van Semarang, gebouwd in 1867.
Station![]() Ook het stationsgebouw te Semarang is een bêtise. In plaats van in de stad, ligt het aan het strand; zoodat thans te Samarang hemel en aarde bewogen wordt om koncessie te bekomen voor een tramway – van de stad naar het station! Dat gebouw, hetwelk niet veel minder dan een millioen gekost heeft, staat bijna geheel ledig (toen ik het bezocht, maakte het op mij den indruk van een kerkhof), en zal weldra, wegens scheuren en verzakken, zware reparaties eischen. |
Ga, na 875 m., linksaf Jl Pengapon (Pengapon).
![]() |
Links: op de hoek. (Deel van het voormalig Hoofdkantoor N.V. Semarang–Joana Stoomtram-Maatschappij: SJS.).
Volgens mededeeling van den controleur voor de politie zal op ondervolgende dagen gelegenheid worden gegeven aan het personeel van kantoren, winkels en werkplaatsen in de stad om tegen cholera te worden ingeënt, nml. Dinsdag 31 October om 10 uur v.m. op het Paradeplein, Woensdag 1 November om 8 uur v.m. bij de draaibrug aan het Havenkanaal en om 10 uur v.m. aan den Kleinen Boom, Donderdag 2 November om 8 uur v.m. voor het gebouw van de S.J.S. Mij te Pengapon, Vrijdag 3 November ... [De Locomotief, 30 October 1911] |
Rechts: na 350 m., Jl Sumur Bong, de zuidwestelijke grens van het voormalig Europees Kerkhof.
Aan Jl Sumur Bong ligt een parkje.
[Daum – Uit de suiker in de tabak, 167-168] |
Links: Depot Pertamina (voormalig terrein van Dordtsche Petroleum maatschappij).
De opkomst der olie-industrie begint pas in 1888 met de oprichting der Dordtsche Petroleum Maatschappij door den mijningenieur A. Stoop. [Geïllustreerde Encyclopaedie van N-I, 8-10] Nog werd het noodig gevonden eene kleine raffinaderij te bouwen te Semarang met blikkenfabriek, opslagplaatsen, pakhuizen, enz., die het ruwe product verwerkte, dat in den beginne van Tjepoe werd aangevoerd, maar later hare grondstof kreeg uit de Concessie Djepon, eveneens in de Residentie Rembang. [Nederlandsch Indië oud & nieuw-13, 71]. In een den 24en Juli te Amsterdam gehouden buitengewone algemene vergadering van aandeelhouders der Dordtsche Petroleum Industrie Mij., kwam in behandeling het voorstel om de directie te machtigen om over te gaan tot de verwisseling van de aandeelen der Dordtsche Petroleum Maatschappij in aandeelen ‘Koninklijke’ en aandeelen ‘Shell’. [De Locomotief, 24 Augustus 1911] |
Rechts: De voormalige ‘Pabrik Rokok Sampurna’.
In verband met den bouw van een cigarettenfabriek door de Britisch American Tobacco Co. werd [in 1929] besloten tot den aanleg van een weg, loopende tusschen Pengapon en Kobong. De weg zou den naam krijgen van B.A.T.weg, terwijl de betrokken N.V. zich verbond den voor wegaanleg benoodigde grond kosteloos aan de Gemeente te zullen afstaan. De kosten werden geraamd op f 9300. [Gedenkboek Semarang, 103] |
Maak met de weg een ruime U-bocht naar rechts: Jl Raden Patah (Kangwe – Kobong).
Binnen deze 180º bocht, rond de voormalige Lunette 2, lag de kampong Kaoeman. Het voorlopige plan is namelijk iederen avond dan wel eenige malen per week in het S.I.-kantoor in de kampong Kaoeman een koempoelan te houden, waarop de bestuursleden bij beurten verschillende onderwerpen zullen behandelen, welke van practische waarde vooral voor de leden, die niet kunnen lezen of schrijven, zijn. Zoo bijvoorbeeld stelt men zich voor de in den gemeenteraad geslagen besluiten te behandelen, daar vooral door wanbegrip van de inlandsche ingezetenen vele bezwaren hiertegen worden geopperd. Voorts is het bestuur gebleken, dat er nog geen 1 pCt. der leden iets bekend is van het staatsrecht, de kennis hiervan strekt zich slechts uit tot het betalen van deze of gene belasting. [De Locomotief, 19 Februari 1917]. |
Links: het voormalige terrein Kobong.
Als eerste [vuilnis]beltterrein werden de moerassen ten Zuiden en ten Oosten van Kobong in gebruik genomen. Bij het terrein dat thans nog als zodanig in gebruik is en waarop reeds in 1917 paardestallen waren opgericht, werd in 1918 begonnen met den bouw van een loswal en werden in 1919 de railbanen gelegd. [Gedenkboek Semarang, 130] |
Links: nr. 210 – PT. Nyonya Meneer; het woonhuis van Nyonya Meneer van 1895-1978, de oprichtster van de kruidenfirma Djamoe Njonja Meneer Tjap Portret. Ook hier zijn de gevolgen van inklinking van de grond zichtbaar.
[Haasse – Sleuteloog, 40-41] |
Ga linksaf: Jl Widoharjo, na de kruising genaamd: Jl Cipto (Nieuw Holland – Mlaten Tiangwi).
Na 400 m. grote kruising,
Rechts: op de hoek: SMP 6 (Gemeentelijke Handelsschool).
![]() Dan gaat schr. na hoe kleinhandel en tusschenhandel werkt, n.l. door middel van agenten, die den boer op worden gestuurd en daar de landbouw-producten opkoopen. Nu meent schr. dat zijn landgenooten tegen die Chineesche agenten niet kunnen concurreeren, omdat zij niet ontwikkeld en onervaren zijn. Misschien slechts 1% zijner landgenooten zou daartoe in staat zijn, en velen denken dat het gebrek aan kapitaal daarvan in de eerste plaats schuld is, en er zijn hier in dit land geen kleine banken om de bevolking geld te leenen, laat taan een blanco crediet, en waar ze geld noodig heeft, valt ze in handen van de woekeraars, die 50 en100% vragen, pandhuizen die met een borgstelling nog 72% eischen. [De Taak, 3, 142] |
Na 100 m., links: 8b Jl Serayu I - Mlaten Treng Gulum.
Van deze, door de gemeente aangelegde, kampong Mlaten zijn de kleine huisjes voor het merendeel verbouwd. Er zijn echter nog enkele min of meer originele exemplaren te zien.
De ingang vanaf de Jl Cipto is op onderstaande plattegrond aan de linkerkant.
De ‘niet-hoekige’ percelen zijn / waren bedoeld als pleintje / groenstrook.
![]() |
Kampong Mlaten![]() Het eerste object waarmede de vennootschap zich bezig gehouden heeft, is de aankoop en het in-exploitatiebrengen van het Land Mlaten. De eigenaren van dit particuliere Land hadden moeilijkheden met de voor het perceel verschuldigde belasting te betalen en geen geld om het land in exploitatie te brengen. Daarop boden zij het land aan de Gemeente te koop aan, die het aanbod doorgaf aan de N.V. Volkshuisvesting. Het bleek, dat het land voor f 75.000,- gekocht zou kunnen worden, wat bij een oppervlakte van 159.390 M². neerkomt op f 0,47 per M². |
Na 350 m., links: Rumah Penyimpanan (Strafgevangenis voor Inlanders).
Gevangenis![]() In de verschillende gevangenissen van Java schijnt geen uniformiteit te bestaan op het punt van eten. Semarang werd geprezen. Gevangenen beweerden, dat men daar het eten van de Landstorm kreeg. En zelfs belegde boterhammen! De inspecteur in Soekamiskin geloofde daar niets van. Misschien kreeg de gevangene dat eten, toen hij nog preventief gevangen was. |
Rechts: no. 31-33 – Sobokarti (Volkstheater Sobokarti, 1930 – Karsten).
Sobokarti![]() Maar bovendien moet de vereeniging over middelen kunnen gaan beschikken om op den duur haar eigen gamelan te verkrijgen, haar eigen kostuums, moet zij haar eigen korps njogos zien te krijgen en zich onder de genoemde Solosche leiding tot een goed en vast orkest zien te vormen. En hoopt de vereeniging op den duur op een beter en vooral ruimer gebouw, zoo zijn thans dadelijk enkele eenvoudige aanvullingen aan de genoemde paseban nodig, waarbij ook een verlichting, om die voor de opvoering geschikt te maken. Maar ... voor dit alles is gèld nodig. |
Vervolg de Jl Dr Cipto (Redjosari – Karreweg).
Na 1200 m. rechts: Jl Kartini.
In de Jl Kartini ligt rechts: SDN Sarirejo Kartini (Kartini school).
Kartinischool![]() Ik zal je naderhand een copie zenden van de circulaire van Mr. Abendanon aan de hoofden van gewestelijk bestuur, de oprichting dier scholen betreffend. ”Ten allen tijde is de vooruitgang der vrouw een belangrijke factor tot volksbeschaving gebleken." “De intellectueele ontwikkeling der Inlandsche bevolking kan niet krachtig voortschrijden, indien de vrouw daarbij achterblijft." “De vrouw, als de draagster der beschaving!" |
Rechts: SMK 2 “1908” (Ambachtsschool voor Inlanders).
Ambachtschool![]()
|
Ga na 800 m. linksaf Jl Halmahera (Halmaheiraweg); het voormalig interneringskamp Halmaheira.
Halmaheirakamp![]() ← Halmaheira 63. |
Ga rechtsaf Jl Barito.
Ga, met U-turn, rechtsaf: Jl Sudiarto (Jl Majapahit) (Pandean Lamper / Karang Tempel).
Rechts, na 500 m.: SMP 2 (Openbare Mulo school).
Mulo school![]() Het m.u.l.o. sluit aan bij het onderwijs in de zevende klasse der gewone lagere school; de scholen zijn, behoudens den eisch dat de candidaat de 7e klasse eener gewone lagere school hebben doorloopen, toegankelijk voor alle landaarden en voor beide seksen. Het schoolgeld bedraagt evenveel als voor de gewone lagere school en voor leermiddelen en schrijfbehoeften wordt maandelijks f 2 en f 0.50 in rekening gebracht. [De Locomotief, 27 April 1910]. |
Ga linksaf: Jl Kompol Maksum (Peterongan).
Ga scherp rechts Jl Haryono (Jl Mataram) (Bangkong).
Rechts: SMA Sedes Sapientiae – Gereja Bangkong (Instituut Zusters Franciscanessen – jongensweeshuis en -internaat).
![]() [Uit het dagboek van een vrouw die geïnterneerd was in het kamp Lampersari:] Gisteren kwam Jet Woudstra bij ons. Ze is tandarts en mag eens per week hier praktijk houden. Ze komt daarna meestal even langs. Ze vertelde dat de vrouwen van de Kenarilaan in het roomsch-katholieke gesticht Bangkong gestopt zijn. Het is in de benedenstad van Semarang, niet ver hier vandaan. Ze liggen daar nu met tien op een zaal en hebben dus vermoedelijk heel weinig kunnen meenemen. [Vrouwenkamp, 96-97] 11 september [1944] Zaterdag kwam het bericht dat alle jongens vanaf tien jaar naar een ander kamp (Bangkong) gaan. Het is vreselijk voor de moeders afstand te moeten doen van zulke jonge kinderen. En onder wat voor leiding komen ze daar? Er heerst een gedrukte stemming. Ik raak Wim en Hans kwijt als leerlingen, wat me erg spijt na bijna een jaar onafgebroken lesgeven. [Vrouwenkamp, 176] |
Ga rechtsaf Jl Sudiarto (Karangtempel).
Ga rechtsaf: Jl Kompol Maksum.
Ga op viersprong linksaf Jl Sompok (Sompok).
Vanaf maart ’43 tot december ’44 lag noord en zuid van de [Jl] Sompok het interneringskamp Sompok Lama voor Nipponwerkers met hun gezinnen en vervolgens voor o.a. Britse vrouwen en kinderen. |
Voor het overige, grooter deel, is Sompok bestemd voor kampongbouw, waartoe het terrein, dat gemakkelijk te assaineeren is en door ligging ten opzichte van de tramlijn gunstig ligt, zich goed leent. Een beginsel-besluit van den gemeenteraad (begin 1907) om tot den bouw van 5000 gemeentelijke woningen [voor een deel van hout en bilik] over te gaan (de pest dwingt tot maatregelen inzake volkshuisvesting) zal een spoedige exploitatie van Sompok in de hand werken. Het gehele Sompokplan kan voorzien in de volkshuisvesting van 11000 tot 12000 zielen. [Nederlandsch Indië – Oud & Nieuw-6, 154-155]. |
Ga de brug over het afwateringskanaal over en daarna rechtsaf: Jl Sompok.
Rechts: SMP 39 (Gouvernements Ambachtsschool); het noordelijke gedeelte van het interneringskamp Lampersari-Sompok.
InterneringskampOok in Semarang vond de internering eind ’42 plaats; hier kwamen in het stadsdeel Lampersari-Sompok uiteindelijk ca. achtduizend vrouwen en kinderen terecht, van wie sommigen uit andere plaatsen op Midden-Java en uit Soerabaja waren overgebracht. [Het Koninkrijk der Nederlanden, 11b, 349-350] |
Links: 60 Kompleks Grasima (Chineesch Hospitaal).
![]() Wij vernemen, dat te Semarang een verbeterhuis voor misdadige jeugd zal komen, en dat het voormalig Chineesch hospitaal op Sompok voor dat doel verbouwd en uitgebreid wordt. [De Locomotief, 10 Januari 1917] Naar wij vernemen is de regeering voornemens het op Sompok in aanbouw zijnde verbeterhuis voor misdadige jeugd meer speciaal te bestemmen voor observatie-inrichting, dus feitelijk voor doorgangshuis. [De Locomotief, 23 Februari 1917] In de periode van het interneringskamp was dit gebouw een van de keukens. |
Steek na 250 m. de Jl Lampersari over (Lampersariweg).
De beide hoofdstraten van het kamp, Sompok en Lampersari, kruisen elkaar loodrecht, maar asymmetrisch, zodat elk verdeeld werd in een lang en een kort stuk. Wij woonden in de laatste huizen van het lange stuk van Sompok. [Vrouwenkamp, 81] 24 september[1945] Lady Mountbatten heeft ons kamp bezocht. Ze stond op het kruispunt op een kistje en sprak ons toe. Ze beloofde: ‘Without a month time, you will have a real bed and better conditions and circumstances’. Laat het waar zijn. Het blijft een verwarde en onbegrijpelijke toestand en we roepen steeds harder: waar blijft de bezetting [door geallieerde troepen] ? Vandaag op de terugweg naar het kamp zag ik op straat veel inlanders in groepen met aangepunte bamboes. Geen prettig gezicht. [Vrouwenkamp, 53 enz.] |
Rechts: 85 (Sompokweg 85).
![]() [5-10-’42:] We zijn gaan kijken. Het is een vriendelijk buurtje. Allemaal witte huisjes met een kleine voortuin, sommige met een garage. We konden er natuurlijk niet al te veel van zien, want alle huizen zijn bewoond. Het lijkt me niet zo’n ramp er een poosje te moeten wonen. [1-11:] Alles staat zowat op z’n plaats. [10-1-’43:]’s Middags intocht van Cor met haar drie kinderen, die de garage betrekken. [22-12:] Het bericht dat er weer een afdeling vrouwen uit Djokja is aangekomen. We kregen er drie bij in ons huis. [27-12:] Ze is ook bij ons geweest en ons huis is geschat op tweeëntwintig. ![]() krijgen ongeveer twee vierkante meter per persoon en op die basis komt ons huis op vierenveertig mensen. Ik lig zelf op het aanrecht. [7-6-’45:] Bij ons zijn er drie bijgekomen op de voorgalerij. Daar was wat plaats: mevrouw Huvers gestorven en Jaap van der Kuyl naar Bangkong. [15-8-’45:] Het is werkelijk waar! Het is vrede. [30-11:] We zijn er hier in huis geweldig op vooruit gegaan. Na de twee grote transporten zijn we nu nog maar met twaalf in huis. [9-12-’45:] Hier in huis kregen we erbij: familie Pompe, zeer nerveuze moeder met drie dochters en een zoon en een pleegdochtertje waarvan de moeder gestorven is. Verder de familie Boschma, man, vrouw, drie kinderen en twee pleegkinderen. Deze mensen hebben de overval op Ambarawa meegemaakt, waarbij hun jongste zoontje van drie jaar werd doodgeschoten. Ten slotte nog de familie Van Straaten, vrouw met vier kinderen. [Vrouwenkamp, 53 enz.] |
Rechts: SD Lamper Kidul 2 (Hollandsch Inlandsche school, lag buiten het interneringskamp).
![]() Gem. H.I.S. (Sompok): jongens: 226, meisjes: 54, totaal: 280, percentage meisjes: 19 pCt. |
Ga rechtsaf Jl Tentara Pelajar (Mritjan).
Ga linksaf Jl Wahidin Sudirohusodo (Tanah Poetih).
Na ± 600 meter rechts: ‘Geboomte’ (Hotel Tjandi – Brood- en banketbakkerij – Electrische Wasscherij).
We besloten onze vrouwen te laten overkomen en onder te brengen in het nabijgelegen Hotel Tjandi. Berendsen besprak de kamers (met een prachtig uitzicht over de heuvels en de zee) en hij was het ook die achter de barak op zoek ging naar een opening in het prikkeldraad om ongezien het kampement te kunnen verlaten. Na het avondappel verlieten Berendsen en ik zo geruisloos mogelijk de slaapzaal en verdwenen via een ravijn. Niemand heeft ons ooit verraden. [Nieuwenhuys – Een beetje oorlog, 20-21] |
Volg de weg naar rechts en ga schuin rechts: Jl Sisingamangaraja (Kenarielaan).
Oud TjandiEr zijn in Java, behalve Batavia, twee groote steden, die wedijveren met haar in importantie. Er is Semarang, maar de toerist zoû Semarang nog kunnen uitschakelen, al zoû hij dan ook missen de bizonder mooie en frissche heuvelwijk, waar, in zicht van de zee, de moderne villa’s verrezen zijn. |
Ga rechtsaf Jl Sultan Agung (Oei Tjong Bing weg).
Links: AKS - SMP Ibu Kartini (Van Deventer School, 1920 – Karsten).
Van Deventer School![]() ![]()
|
Ga rechtsaf Taman Diponegoro (Burgemeester De Iongplein).
![]() Voor het plantmateriaal is een kweekerij achter Pasar Dargo aangelegd; de toestand der wegbeplanting en het uiterlijk der plantsoenen, waaronder vooral het Burgemeester de Ionghplein vermelding verdient, zijn het bewijs voor de doelmatige werkwijze van dit onderdeel. [Gedenkboek Semarang, 121] |
Schuin rechts: zicht op militair gebouw (Burgemeesterswoning, 1929 – Karsten).
![]() Inmiddels had ik gesolliciteerd naar de functie van hoofd van de centrale bibliotheek van het departement van Goevernementsbedrijven, die vacant zou komen. Het was een zeer begeerde betrekking: er kwamen 72 sollicitanten opdagen. Ik werd benoemd en aanvaardde de nieuwe werkkring in begin 1929. Directeur van het departement was ir D. de Iongh Wzn, die tevoren burgemeester van Semarang geweest was, een door en door rechtschapen man, een sterk karakter, en de eenvoud zelve. [Koch - Verantwoording, 197-198] |
Ga linksaf Jl Argopuro (Parallelweg).
Rechts: na 150 m. en naamloos achter een schutting de voormalige neutrale School Heuvel.
[1935] Veilig Verkeer – Semarang, 3 Oct. (Aneta). De eerste vergadering had plaats van de commissie van de Java-Motor-Club voor veilig verkeer. Besloten werd tot de instelling van plaatselijke commissies voor veilig verkeer in verschillende steden. |
Ga op het eind, op de T-kruising, linksaf: Jl Sumbing (Jl Rinjani) (Nieuwe Tjandiweg).
Ga rechtsaf en meteen weer linksaf: Taman Sudirman (Tillemaplein).
![]() Ofschoon Tillema zich niet actief op politiek gebied bewoog stond hij met zijn overtuiging geheel aan de zijde der 'progressieven', en onder menig protest of manifest van de Vereniging Nederland-Indonesië las men zijn naam. Dat verleende gezag aan de actie waaraan hij op die wijze deelnam. Want hij was niet alleen volkomen oprecht, doch kende Indonesië beter dan tal van even oprechten die aan de verkeerde kant stonden doordat zij ondanks een jarenlange loopbaan ginds, Indonesië nooit hadden leren kennen. [Koch – Batig slot, 85] |
Recht vooruit: Ereveld 'Candi'. (1951 – Gmelig Meijling).
Op het ereveld Candi zijn uitsluitend militairen begraven. De aanleg geschiedde op initiatief van het eerste contingent Nederlandse troepen – de Tijgerbrigade – dat op 12 maart 1946 te Semarang arriveerde. |
Ga de Taman Sudirman terug.
Links: Jl Parman (De Vogelweg).
De Vogel![]() Men weet, dat de voltooiing der aanleg-werkzaamheden voor den dr. de Vogel-weg in het heuvelterrein stuit op den onwil van enkele bewoners van huisjes in de desa Gadjamoengkoer tot het verlaten hunner woningen, ondanks herhaalde aanzeggingen. Einde dezer maand komt hen nu nog eens de deurwaarder manen en daarna krijgt de rechter de zaak in handen. Ondertusschen ondervindt de wegaanleg er een vertraging van minstens drie maanden. [De Locomotief, 16 Januari 1917] Met den Dr. De Vogelweg [500 meter van de Jl Parman], die in 1918 voltooid werd en een belangrijke afkorting gaf en den Sirandaweg [Jl Sudhiarto], [...], waren de voornaamste toegangswegen voltooid. [Gedenkboek Semarang, 120]. |
Ga rechtsaf Jl Parman en daarna meteen linksaf Jl Sumbing (Jl Rinjani) (Nieuwe Tjandiweg).
De plannen voor den Nw. Tjandiweg dateeren reeds van het jaar 1908 toen het lid van en Gemeenteraad Jhr. P. Boreel, Ingenieur van de 2e Waterstaatsafdeeling, zijne inzichten aan eene Commissie ad hoc uiteenzette. Ook het Raadslid de Heer Atmodirono, heeft zich zeer verdienstelijk gemaakt bij het opmaken der plannen en er toe medegewerkt dat reeds in 1913 met de uitvoering begonnen kon worden. [Gedenkboek Semarang, 41] [...] zoowel voor den aanleg van den Nieuwen Tjandiweg als voor de rioleering was een kapitaal van f 250.000.- bestemd. [Gedenkboek Semarang, 53, 54] |
Links: Hotel 'Candi Baru' (Hotel Bellevue).
UitzichtOver Semarang is weinig meer bekend dan dat er nogal wat mensen wonen. In de ruim aangelegde bovenstad bezoeken we een paar hotels. Van hieraf heb je een schitterend uitzicht over de rede van Semarang, waar een paar schepen liggen, maar de prijzen liggen ver boven ons budget. Dan toch maar naar de benedenstad waar iedereen ons voor gewaarschuwd heeft: erg heet en veel muskieten. |
Volg de slingerende weg.
Rechts: in de dalen, door de gemeente aangelegde kampongs: Kintelan en Ngaglik.
Heuvel-kampongs![]() [Koch – Batig slot, 81-82] [1922] Behalve Europeesche bebouwing werden ook groote Inlandsche kampoengs in de heuvels gebouwd, waar de Inlandsche bevolking een gezond gelegen, ruim huis met eenig erf eromheen, tegen geen hoogere prijs dan in de benedenstad kan huren. In hoofdzaak worden deze kampoengs bewoond door de beter gesitueerde Inlanders uit de benedenstad, alsmede door enkele bedienden van de bewoners der Europeesche huizen. [Indië, geïllustreerd weekblad, 6, 575a] |
Ga rechtsaf: Jl Parman (Dr De Vogelweg).
Links: R.S. ‘William Booth’ (Ooglijders-hospitaal ‘William Booth’ van het Leger des Heils).
|
Ga met de weg mee naar rechts.
Ga op de driesprong linksaf: Jl Raya Lamongan (Koningin Emmalaan).
Rechts: Gereja Ngaglik – Gereja Gereformeerd (Gereformeerde kerk, 1928 – Van Oyen).
![]() Nu was net in die dagen Dr. H. Colijn op bezoek in Indië en hij bezocht als verstrooiden deputaat alle kerken. Toen hij een weekend in Semarang was, werden hem de plannen voorgelegd en hij vond ze prachtig. En toen ontwikkelde zich het volgende gesprek: ‘Wat moet die kerk kosten en hoe groot is het bouwfonds?’ ‘Er is 30 mille in het bouwfonds en de bouw zal ongeveer het dubbele kosten. Er zal dus nog een lening nodig zijn.’ ‘Bouw die kerk; dat is keurig en bouw haar op de plaats, die u me gewezen hebt, maar ... bouw die kerk en betaal haar. Dat kunt u ook wel! U mag het nageslacht niet belasten met de aflossing van een lening. U moet niet vergeten, dat u leeft in een koloniale maatschappij en u weet niet, of uw nageslacht hier zal wonen. Daarom bouwen èn betalen!’ [Gereformeerde Kerken, 140-142] |
Rechts: R.S. Dr. Karyadi (Centrale Burgerlijke Ziekeninrichting, 1918-’24 – Bolsius en Lemei).
![]() Aan de hand van nieuwe eischen, waarover langdurige besprekingen met de plaatselijke geneeskundige autoriteiten gevoerd moesten worden, werd een geheel nieuw ontwerp samengesteld, dat in Mei 1919 gereed kwam. Binnenkort zal derhalve tot uitvoering kunnen worden overgegaan. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift-22, 235] |
Ga linksaf: Jl Kaligarang.
Ga de brug over het Banjir Kanel Barat over.
Nadat door den aanleg van de Wester- en Oosterbandjirkanalen Semarang bevrijd was van den overlast van bandjirwater, ging men in 1902 over tot de uitvoering der werken tot verbetering van het gotenstelsel door middel van den aanleg van een ‘rationeel’ spoelleidingennet. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift-26, 62-63]. |
Na de brug, na 400 m., links: Klenteng Sam Poo Kong.
Een bedevaartplaats, genoemd naar een Chinees admiraal die hier in de 15de eeuw moet zijn geweest. Wel moet er in den Hindoetijd een vestiging zijn geweest in het Semarangsche heuvelterrein. Vermoedelijk was de Bergotta-heuvel het centrum van die vestiging. Ook is er reeds vóór het jaar 1000 een vestiging van Chineezen ontstaan op de plaats, waar zich thans nabij het Wester-bandjirkanaal nog de heilige Chineesche grot bevindt. Het huidige Semarang evenwel kan niet eerder ontstaan zijn dan in het Mohammedaansche tijdperk. [Semarang als centrum, 77-78] |
De naam van de weg is Jl Pamularsih.
Na ± 2 km. links: Ronggowarsito Museum Dinsdag-don: 8-2, vrij –11, za –12.30, zon – 13.
Een aardig open paviljoen van de Semarangse Tentoonstelling van ’14, met een zéér fraaie gesneden houten wand, was door Gewest en Gemeente Semarang gekocht en bestemd voor museum. Een goede gedachte, die het begin van een daad had kunnen zijn, een kultuurdaad zoals het wordend Java ze langzamerhand noodig heeft: de schepping van een goed klein provinciaal museum voor Midden-Java, van een komplete en keurige kollektie van ouds en nieuws, waar de nationalist en de student hun historie, de ambachtsman zijn voorbeeld, de overheerser de eerbiedwekkende kultuur van zijn kolonie tot lering en opwekking zouden vinden ... Maar de handelszin, die Holland immers gróót maakte, mengde er zich mee. Een museum zou geld kósten, kon men het niet zo inrichten, dat er onder de hand wat mee verdiend werd? [De Taak-1, 441] |
Ga op het verkeersplein linksaf: Jl Siliwangi.
Na 500 m. rechts: Ereveld Kalibanteng (1951, Gmelig Meyling).
Met wat voor problemen hadden onze vrouwen te kampen, en hoeveel geestkracht heeft de overgroote meerderheid van hen getoond. Ik heb het in de mannenkampen vaak hooren zeggen: ‘Heldinnen zijn ze geweest! Ze hebben ’n standbeeld verdiend, al was het alleen al om de manier waarop ze den Jap in z’n gezicht durfden uitlachen. Ons heeft-ie soms klein weten te krijgen, maar tegen onze vrouwen makte hij geen kans!
|
Ga via Jl Siliwangi weer richting centrum; na het plein heet de weg Jl Sudirman.
Ga na de brug en het plein en schuin rechts: Jl Sugiopranoto (Boeloe).
Links: Lembaga Pemasyarakatan Perempuan Wanita.
Gevangenis Boeloe![]() Wij werden heden in de gelegenheid gesteld eene prachtige collectie batiks te bezichtigen, vervaardigd in de centrale vrouwengevangenis alhier en bestemd voor de Indische afdeeling der Brusselsche tentoonstelling. [De Locomotief 29 Januari 1910]. De Landraad alhier veroordeelde donderdag j.l. weer een aantal Europese vrouwen en jongens wegens overtredingen van Japanse verordeningen. Drie vrouwen kregen respektievelijk 2, 3 en 1½ jaar wegens het luisteren naar de buitenlandse radio. Een Europese jongen kreeg 3 jaar, omdat hij in het bezit was van twee revolvers. De vrouwen komen in de vrouwengevangenis in Semarang. [Bouwer – Het vermoorde land, 257-258] |
Laatste waarnemingen zijn gedaan in 2017.
De wandeling in PDF formaat.
De totale plattegrond in JPG formaat.
Deel 1 van 3 van de plattegrond in JPG formaat.
Deel 2 van 3 van de plattegrond in JPG formaat.
Deel 3 van 3 van de plattegrond in JPG formaat.
Toelichting route in PDF formaat uitgaande van de plattegrond.