Meer informatie

De verbinding met Batavia in 1884 en de groei van het net. [Indië, geïllustreerd weekblad-5, 35-36]
1925 – Personenstation Bandoeng. [Het Indische Leven, 6, 928]

Het huidige station werd in 1928 gebouwd door F. Cousin, hoofd van het Bouwkundig Bureau van de Staatsspoorwegen.

Het station, een plaats van vertrek:
Een paar dagen later bracht Soedarmo dus zijn vrouw en kind naar het station vanwaar ze naar Djokja zouden vertrekken. In de trein, zo met het kind alleen, voelde Soelastri zich als had ze niet slechts Bandoeng verlaten, maar ook vele dingen waarmee ze innig verbonden was geweest: haar idealisme en energie.
[Djojopoespito – Buiten het gareel, 117]
In rijen van vier werden de hoogsten in het land naar het station gemarcheerd onder strenge Japanse bewaking. Voorop reed in een vrachtauto – bij wijze van speciale gunst – de gouverneur-generaal. In het gelid liepen verscheidene generaals, o.a. Ter Poorten, Uhl en Pesman.
[Bouwer – Het vermoorde land, 61 a]
Op een ochtend staan wij nog voor zonsopgang op een perron van het station Bandung, te midden van de reizigers, dragers, kooplui met fruit en sigaretten en snoep, die zich voor de ingangen van de Limex-exprestrein verdringen. Wij reizen Klas Utama, dat betekent een zitplaats, een witte antimakassar over de rugleuning, een fan aan het plafond van de coupé.
[Haasse – Krassen op een rots, 138-139]

Maar ook een plaats van aankomst:
Het was nog volop daglicht, toen de expres in Bandoeng aankwam. Wij verlieten het station door een zijuitgang. De gevangeniswagen, die in Bandoeng bruin van kleur is, stond op korte afstand en wij stegen in. De deur ging dicht en er heerste schemerdonker.
[Walraven – in boevenpak, 49]
De vrouwen van Buitenzorg vertelden, dat terwijl zij nog hun schamele bagage inpakten, Indonesiërs al in de tuinen klaar stonden om direkt nadat zij waren vertrokken aan het rampokken te kunnen gaan. De vrouwen kwamen in goederenwagons naar Bandoeng.
[Bouwer – Het vermoorde land, 149]
De vrouwen in Buitenzorg moesten om 8 uur 's morgens met een klein draagbaar koffertje op 't residentiekantoor zijn. Die uit Megamendoeng, de Poentjak enz. kwamen, moesten soms uren ver loopen. Indonesiërs dorsten niets voor hen te dragen. In Buitenzorg werd gewacht tot 4 uur 's nachts. Indo- en 'neutrale' vrouwen moesten eten brengen. Ze vertrokken in 3 treinen. De eerste 's nachts om 4 uur. In de treinen werden 2 kinderen geboren.
[Jansen – In deze halve gevangenis, 105]

Meer informatie

Van de weinige oudere gebouwen van eenig belang te Bandoeng is de residentswoning (gebouwd in 1860 voor ƒ 82000 !) een voorbeeld van het typische 'Oud-Indische' Europeesche huis (ook door de goede situatie in het stadsplan), als van de wijze waarop deze huizen door een latere generatie met behulp van dakijzer op ijzeren stijltjes tegelijk bruikbaarder zijn gemaakt en esthetisch verknoeid !. [Locale Techniek-3-6, 144]
Maar het is wel een monument. [Locale Techniek-3-6]
In 1941 gerestaureerd door architect Gmelig Meijling.

Bestuurlijke veranderingen. [Geïllustreerde Encyclopaedie van N-I, 521-522], [Indië, geïllustreerd weekblad-9, 263]

De gouverneur van West-Java, kol. Matsui is gedegradeerd tot resident. Dit is geen strafmaatregel, maar een gevolg van de opheffing van het ambt van gouverneur. Java is nu in twee militaire distrikten verdeeld, waarmee een civiele onderverdeling niet meer parallel loopt. Resident R.A.A. Wiranatakoesoema is nu weer gewoon regent geworden.
[Bouwer – Het vermoorde land, 116b]
De Japanse resident van Bandoeng heeft in een rede verklaard, dat de 'Amerikaanse negers vol spanning op de komst van de Japanse troepen wachten om hen te bevrijden van het Amerikaanse juk'.
[Bouwer – Het vermoorde land, 246]
Bouwer meldt in zijn dagboek de snelle opvolging van Japanse residenten:
[Bouwer – Het vermoorde land, 237-238],
[Bouwer – Het vermoorde land, 277],
[Bouwer – Het vermoorde land, 325c]

Meer informatie

De groei van de gemeente in één jaar. [Indië, geïllustreerd weekblad,-5, 36-37]
[1934] Ir E.H. de Roo, hoofd van het gemeentelijk ontwerpbureau, over zijn ontwerp en de verbouwing:
[Locale Techniek-3-4, 82-89], [Locale Techniek-8-5, 160]

In de gemeenteraad van Bandoeng vocht hij [M. Vastenhouw] hardnekkig voor de belangen der 'kleine luyden' tegen de vertegenwoordigers van groepen die van hun woonplaats een stad voor Europeanen wilden maken. Bandoeng was sinds omstreeks 1915 snel gegroeid: de wijken voor Europeanen hadden zich uitgebreid ten koste van de woonoppervlakte voor de inheemse inwoners, die in toenemende mate de stad uitgedrongen werden.
[Koch - Verantwoording, 210]

Het verzet van de totok-vrouwen tegen hun internering is geweldig en de Japanners zitten met hun handen in de gekortwiekte haren. Het stadhuis staat van de vroege morgen tot de late avond vol vrouwen die het de ambtenaren verschrikkelijk lastig maken met de zonderlingste vragen en verzoeken.
[Bouwer – Het vermoorde land, 142]
Er is nog iets: bij de ontruiming van zijn woning, moet men de huissleutels op het stadhuis inleveren, ook die van achterdeuren en bergruimten. Op de daarvoor bestemde afdeling van het stadhuis ligt een enorme berg sleutels, waar niemand meer wijs uit kan worden.
[Bouwer – Het vermoorde land, 144]
Het inschrijven van zijn dochter in het bevolkingsregister. [Bouwer – Het vermoorde land, 321-322]

Vandaag zijn de feesten begonnen ter gelegenheid van de herdenking van de Japanse bezetting van Indië. Vanmorgen om tien uur verzamelden zich op het stadhuisplein alle lands- en gemeente-dienaren ten einde hun eed van trouw aan Dai Nippon te hernieuwen. Daarna maakten zij gezamenlijk een buiging in de richting van het keizerlijke paleis in Tokyo. Normaal buigt de Mohammedaan alleen maar richting Mekka.
[Bouwer – Het vermoorde land, 242]

Meer informatie

Djojokoeno was het type van een oude abituriënt van de Hogere Kweekschool voor Inlandse onderwijzers, die de moderne stromingen in de pedagogiek plichtmatig uit zijn hoofdacteleerboeken bestudeerde. Zijn pedagogie-leraar was hem alles en hij blokte met een ontroerende plichtsbetrachting, waardoor zijn boeken één kleurenmengeling vertoonden van rode en blauwe strepen, want elke zin haast vond hij belangrijk.
[Djojopoespito – Buiten het gareel, 81]

Bij het jongste toelatings-examen voor de Inlandsche kweekschool alhier waren er ongeveer 240 candidaten van welke er slechts 18 geplaatst konden worden. Dit wijst op een buitengewoon te kort aan dergelijke kweekscholen.
[De Locomotief, 5 October 1911]
In 1920 waren er 120 leerlingen.
De situatie anno 1923 voor heel Indië: [Indië, geïllustreerd weekblad-7, 387-388]

Meer Informatie

[1922] Onze mooie stad is op nieuw een mooi indrukwekkend gebouw rijk geworden, dat door zijn sierlijk, fijnbelijnd torentje reeds van verre en van alle kanten den blik tot zich trekt. Jaren en jaren reeds was het de hartewensch van onzen welbeminden pastoor Muller, dat Bandoeng een nieuw godshuis zou bezitten, doch jaren ook leek het of dat verlangen tot (men vergeve mij deze woordspeling) de vrome wenschen zou blijven behooren. [Indië, geïllustreerd weekblad, 6, 108-110]

Commentaar op het ontwerp: [Indisch Bouwkundig Tijdschrift-28, 147]
Commentaar op toezicht en onderhoud: [Locale Techniek-4-4, 19]

De jezuïetenkerk wordt kruisherenkerk. [De Locomotief, 22 Januari 1927 (3,1)]

Meer informatie

Met zijn [Ir. K.A,R, Bosscha] levendig initiatief en zijn zin voor praktisch-sociale mogelijkheden gaf hij in 1895 de stoot tot de oprichting van de Preanger Telefoonmaatschappij. Ze werd later door het Nederlands Indische gouvernement overgenomen.
[Koch – Batig slot, 64]

[1910] Voortaan zal het nu mogelijk zijn van Batavia uit te spreken met Djokja, Solo en Madioen, via Bandoeng. Hierdoor is Midden-Java dus telefonisch regelrecht met Batavia verbonden. [De Locomotief 15 September 1910]

Het verbod om de Nederlandse- of Engelse taal in telefoongesprekken te gebruiken is de laatste dagen in de plaatselijke pers voortdurend herhaald.[...] Een Bandoengse arts heeft een aardig grapje uitgehaald. Hij belde de telefooncentrale op en sprak gewoon Nederlands, waarop de plichtsgetrouwe Indonesische telefoniste interrumpeerde: 'Toean haroes bitjara bahasa Indonesia. Dilarang memakai bahasa belanda'. (U moet Indonesisch spreken, meneer. U mag geen Hollands spreken).
[Bouwer – Het vermoorde land, 144-145]

In het gebouw was ook het kantoor van de Bandoengsche Kunstkring en de Indische Maatschappij voor Individuele Werkverschaffing gevestigd. [Koch - Verantwoording, 201-202]

Meer informatie

Nadat zijn vijfjarige ambtsperiode in december 1914 ten einde was gelopen, had Idenburg op verzoek van de Nederlandse regering, die begreep dat het verkeerd zou zijn 'van paarden te wisselen in de stroom' zich bereid verklaard voorlopig nog te blijven. Hij behield zijn functie tot maart 1916. Mr. Van Deventer, vrijzinnig-democratisch geestverwant van de minister van Koloniën Pleyte, was aanvankelijk voor het hoge ambt bestemd, maar in 1915 overleden.
[Koch – Batig slot, 18]

[1923] Op 27 September 1915 overleed Mr. Van Deventer. Als hulde aan de nagedachtenis van dezen strijder voor Indië werd door de Vereeniging 'Kartinifonds' een Fonds gesticht, onder den naam 'Mr. C.Th. van Deventer-Stichting' en bedoelende: 'De bevordering van het voortgezet onderwijs voor Inlandsche meisjes in Nederlandsch-Indië'.
[...] de voorbereiding van de meisjes voor haar wachtende taak als echtgenoote en moeder, en niet in eene eenzijdig-intellectualistische vorming. [Indië, geïllustreerd weekblad-7, 675-678]
Het streven van Kartini: [Nederlandsch Indië – Oud & Nieuw-1, 305-308]

[1901] En hoe kunnen de Inlandsche moeders hare kinderen opvoeden, als zij zelf zijn onopgevoed?
Daarom ben ik zoo één geestdrift voor dat heerlijk plan om der Inlandsche meisjes opvoeding en onderwijs te geven; reeds lang begreep ik, dat alleen dàt verandering kon brengen in ons droef Inlandsch vrouwenbestaan. En niet voor de vrouw alleen, maar voor de heele Inlandsche maatschappij zal 't onderwijs van meisjes een zegen zijn.
[Kartini – Door duisternis tot licht, 90-91]

[1902] Aan de moeder, het middelpunt van het gezin, is eene groote taak in de opvoeding harer kinderen opgedragen: het zedelijk deel hunner vorming. Men geve den meisjes eene deugdelijke opvoeding, bereide haar degelijk voor tot hare groote taak.
[Kartini – Door duisternis tot licht, 263-264]

Anderzijds vindt men de bewondering voor Multatuli zowel bij een raden adjeng Kartini, voor de vrouwenemancipatie gloeiende regentsdochter, als bij mr. C. Th. Van Deventer, ethisch voorvechter, en tenslotte hebben beiden met Multatuli heel wat minder gemeen dan oppervlakkig lijken kan.
[Du Perron – Verzameld Werk IV, 434-436]

Meer informatie

Zeker, Europeesche onderwijzeressen voor de Inlandsche meisjesscholen kan men altijd genoeg krijgen, maar het is eene algemeene overtuiging, dat het, met alle waardeering voor de door Europeesche dames betoonde toewijding en belangstelling in de opvoeding der Inlandsche meisjes, de voorkeur verdient, dat die opvoeding ligt in de handen van hoog staande Inlandsche vrouwen zelve. [Indië, geïllustreerd weekblad-7, 675-678]
Het streven van Kartini: [Nederlandsch Indië – Oud & Nieuw-1, 305-308]

[1901] O, en zeker om ons te troosten en op te vroolijken moesten wij vernemen, dat er van dat goddelijk Regeeringsplan, om de dochters van regenten tot onderwijzeressen op te leiden, niets komen zal, wijl vele regenten, wier advies in deze werd ingewonnen, er zich tegen verklaarden, daar 't tegen den adat strijdt, dat meisjes buitenshuis opleiding ontvangen. 't Is voor ons een harde slag, daarop hadden wij al onze hoop gebouwd; adieu nu illusie! adieu gouden toekomstdroom! waarlijk 't was te mooi, om waar te zijn! O! wisten ze maar wat ze verwierpen!
[Kartini – Door duisternis tot licht, 96-98]

[1903] Overbekend is het schreeuwend gebrek aan medische hulp in Indië. Ambtenaren en onderwijzers zouden zeer best daarin eenigszins tegemoet kunnen komen. Op hoofden- en kweekscholen voor onderwijzers worde als een nieuw vak ingevoerd: gezondheids- en verbandleer. O! zooveel levens zouden niet verloren behoeven te gaan, indien in de naaste omgeving maar iemand was, die maar elementaire kennis van hygiëne bezat. Hoeveel keeren is het niet gebeurd, dat bij verwondingen iemand doodbloedde, aleer er geneeskundige hulp, die dikwijls mijlen ver is, kwam.
[Kartini – Door duisternis tot licht, 367-369]