De laatste waarnemingen zijn gedaan in 2018.
De wandeling in PDF formaat
Begin van de wandeling: Jl Kebonjati (Kebon Djatiweg).
31 SMA 3 & 7 (Hier of wat meer oostelijk lag het Palace Hotel.).
![]() [Behalve in de militaire kampementen worden in het begin van WO II ook mannen op andere plaatsen geïnterneerd, maar] de sanitaire voorzieningen zijn in alle kampen totaal onvoldoende. Het eten is nog dragelijk. Onder de nieuw-opgeroepenen bevinden zich ook vele mannen, die tot voor kort in dienst van de Japanners waren. [Bouwer – Het vermoorde land, 186a] |
Ga in oostelijke richting.
Ga linksaf bij Terminal Angkot, een parkeerterrein met busjes (Maarschalklaan). [De Koloniale Roeping, 9-10])
Ga door een smalle opening in de muur, die dwars op de looprichting staat.
Ga op het eind linksaf: langs een parkeerterrein
Links: Kerata Api Daerah Operasi.
![]() SS restauratiebedrijf. Nu wat de consumptie zelve betreft. Op het oogenblik [1925] is men daarmee zoover, dat behalve de van ouds bekende ‘nasi goreng’ en gebakken aardappelen met biefstuk en groenten ook volgens een menu kan worden besteld, hetwelk bestaat uit soep van den dag, de keuze uit twee soorten vleesch, ham of zalm, op drie manieren toebereide aardappelen en zes soorten groenten, daarna fruit en koffie. [Het Indische Leven-6, 938-939] |
Maak een U-turn.
Links: Setasiun Kerata Api Bandung.
Station Bandung![]() We passeren de Pasar Baru, met de fruitstalletjes (doerian, mangga, nangka, pisang, djeruk, salak, blimbing, noem maar op) en komen aan het station van Bandung waar het plotseling begint te regenen. We kunnen nog net een dranktentje bereiken. Bier voor meneer en limonade voor de jongeheer. Na de inval van de Japanners waren de verbindingen met de hoofdstad verbroken. [Bouwer – Het vermoorde land, 28] Maar wanneer dat enigszins hersteld is, is het station een concentratiepunt voor vluchtelingen. Een Europese vrouw is gisteren op het station van Bandoeng door een Japanner betrapt. Hij veegde met zijn handen de kosmetiek van haar gezicht en smeerde deze aan haar sarong. Daarna beval hij haar zich te ontkleden in tegenwoordigheid van alle reizigers. In de wachtkamer moest zij een kwartier vrijwel naakt rondlopen. |
Ga rechtdoor: Jl Stasiun Barat (Spoorstraat Oost).
Ga linksaf, via de voetbrug over de spoorlijn.
![]() De tot na WO II hier aanwezige spoorwegovergang van de voormalige Residentieweg is opgeheven. De postcommies v.d.S. pas eenige maanden in Indië en wonende in een paviljoen op den Residentieweg, was door de [cholera] ziekte aangetast. Bij den overweg stond een goederenwagen van de S.S. klaar, waarin de patiënt op een primitieve draagbaar geheschen werd. Z’n echtgenoote ging in den wagen mee, geneeskundig personeel was in geen velden of wegen te bespeuren, alleen een paar Inlanders, die de straat enz. begonnen te bespuiten. [De Locomotief, 23 October 1911] |
Ga rechtdoor. (Residentieweg)
Links: Jl Kebonkawung
In de gaarkeukens zijn de laatste tijd herhaaldelijk grote maaltijden gekookt voor Indonesische soldaten, die – volgens de Japanse opdrachtgevers – naar de fronten werden gezonden. De laatste opdracht was een maaltijd voor 10.000 Indonesiërs. De gaarkeukens konden hieraan niet voldoen, omdat zij slechts een capaciteit hebben voor zes- tot zevenduizend porties. Of de weggezonden soldaten 'heiho's' dan wel manschappen van de 'Peta' zijn, is niet met zekerheid uit te maken. |
Ga rechtsaf: Jl Kebonsirih (Kebon Sirihweg).
Links: Gedung Pakuan. (Huis van de Resident).
Huis van de Resident![]() [Koch - Verantwoording, 267-268] |
Volg de weg, die een bocht naar links, naar rechts, weer naar links *] en na enige tijd naar rechts maakt en over de brug over de Ci Kapundung gaat: en van daar Jl Aceh heet (Kebon Sirihweg).
*] in die 2e bocht naar links, gaat rechts een weg naar de IJsfabriek Sari Petojo.
|
Rechts: nr. 4 – "Elvira": Legiun Veteran.
![]() [Haasse – Krassen op een rots, 124-125] |
Rechts: nr. 30 BMC – Bandoengsche Melk-Centrale.
![]() [Bouwer – Het vermoorde land, 252] |
Rechts, op de hoek met de Jl Wastukencana Masjid Agung Al-Ukkuwwah.
De plaats waar de Vrijmetselaarsloge St Jan was gevestigd. [Bouwer – Het vermoorde land, 203]
Steek over en ga recht door: Jl Aceh (Atjehstraat).
Links: nr.47 (Museum Kota Bandung – in voorbereiding).
![]() Leden van de Vrijmetselaars loge St. Jan richtten de Bandoengsche Schoolvereeniging op, die ten doel had scholen te stichten waar neutraal onderwijs werd gegeven. Na deze fröbelschool, gesticht in 1898, kwamen lagere scholen in de Riouwstraat (Jl Martadinata – SD, SMP, SMA Tarona Bakti), de Ambonstraat (Jl Ambon – SMPN 7), waar tevens een tweede fröbelschool kwam en aan de Van Bevervoordeweg (Jl Wastukencana – SMPN 40). |
Rechts: Kantor Walikota Bandung, (het Gemeentehuis). De toelichting volgt later in de wandeling.
Ga even linksaf: Jl Merdeka.(Merdikaweg)
2de pand links: bmk Baso Malang Karapitan.
Vroeger de plaats van de praktijk van tandarts Rütte. ‘Wij lazen die strip van Flash Gordon,' zei Menno, 'een heldendicht van avontuur, stond er boven. Ik gapte dat blad, d’Oriënt, iedere week weg bij die tandarts op Merdika. Die had zijn wachtkamer vlak aan de straat, weet je nog, Rudy?'[Springer – Tabee, 56-57] |
Ga terug naar het terrein van de Walikota Bandung en ga pal langs de linker kant van het gebouw, langs de oostelijke vleugel van het gemeentehuis.
Bij links een ingangshek, is rechts: het hooger opgaande middengedeelte dat in het souterrain 'gas- en scherfvrije' kelders en op den beganen grond een standplaats voor tien auto's bevatte. [Locale Techniek-8-5, 160]
Ga rechtsaf, vervolgens is rechts: de voorzijde van het gemeentehuis.
Gemeentehuis
Liep men Braga door en stak men de spoorrails over, dan passeerde men een school en enkele Europese woonhuizen en aan de rechterhand de woning en het kantoor van de assistent-resident, hoofd van plaatselijk bestuur. Dit gebouwencomplex dateerde reeds van vóór 1830, toen de bekende planter Andries de Wilde er zijn vorstelijke woning had. Het werd later verbouwd en tot gemeentehuis bestemd. |
Vanaf de ingang van het stadhuis: Ga terug en houd links aan.
De voortzetting van het plein voor het gemeentehuis in zuidelijke richting heet Taman Merdeka, vroeger Pieters (Pieter Sythof)-park. Zie [Jakarta 5 – Sythoff].
Het bestuur is voornemens ook publieke vermaken in zijn programma op te nemen, als geregelde nuziekuitvoeringen in het Pieterspark, zooals het er een op 2den Paaschdag gaf, nu en dan een bal costumé voor niet-leden der societeit Concordia, zoodat de kleine luiden ook eens wat hebben. [De Locomotief 18 April 1910] |
Ga aan de linker kant van het terrein door het toegangshek aan de Jl Merdeka.
Ga over de voetbrug
Van hier af heette de Jl Merdeka (Merdikaweg) vroeger Schoolweg.[Locale Techniek-4-5, 12].
Zicht op St. Angela (HBS “St Angela” en Klooster Zusters Ursulinen. – 1922, Cuypers en Estourgie).
![]() Toen ik ongeveer een jaar rust genomen had, vond mijn vader dat het tijd werd dat ik ook op Bandung iets deed. Een H.B.S. was er niet; ik werd dus naar een gymnastiek zaal gezonden en kreeg verder privaatlessen in frans, engels en boekhouden. Het frans en boekhouden kreeg ik weer van de nonnen; het engels daarentegen eerst van een engelse koopman, die toevallig mijn vader kende en die duidelijk veel overeenkomst ver toonde met Mr Micawber, later van de vertegenwoordiger van de British and Foreign Bible-Society, een vader van veel kinderen, een stil man met rood haar en vlammende snorren. |
Ga in zuidelijke richting.
Links: nr.20 Polrestabes. (Hollandsch-Inlandsche Kweekschool).
Hollandsch-Inlandsche Kweekschool
|
Steek de Jl Jawa over.
Links: Gereja Kathedral St. Petrus.
Rooms-katholieke kerk St Petrus
In de rooms-katholieke kerk alhier is gisteren het huwelijk tussen een Indisch meisje en een Japanse officier voltrokken. Wolff Schoemaker bouwde de kerk in 1922 en de pastorie, rechts van de kerk, in 1932. |
Ga de spoorbaan over.
Rechts: nr. 9 SDN Merdeka,
![]() Gouvernementele Europeesche 1e Lagere School B. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift-8,42] De Japanners hebben de Indonesiërs verschillende anti-geallieerde propaganda-liedjes geleerd. De lesroosters van alle Indonesische scholen beginnen 's morgens met een repetitie van die liedjes. Zangles is ook een belangrijk onderdeel van de opleiding van jeugdorganisaties en de 'Peta'. Een van die liedjes heeft het volgende refrein: 'Hantjoerkanlah! Moesoeh kita! Itoelah Inggris dan Amerika!' (Vernietigt onze vijanden, Engeland en Amerika). De bevolking heeft dat refrein als volgt veranderd: 'Hantjoerkanlah! Bola merah! Datang lekas Amerika!' (Vernietigt de – Japanse – rode bol! Kom gauw Amerika!'[Bouwer – Het vermoorde land, 241-242] |
Ga linksaf: Jl Lembong (Oude Hospitaalweg).
Links: nr. 11-15 Gra Pari Telkom. (Kantoor Internationale Telefonie en Telefoonnet Bandoeng, in 1949-’52 – Gmelig Meijling.).
Telefoonkantoor
De meisjes zwenkten af en Beyling en ik, steeds gevolgd door Belloni en Junius als getuigen, reden naar het telefoonkantoor; wij gingen met ons vieren de trap op, een telefoniste die niets van dit talrijk jongensbezoek begreep kwam ons haastig tegemoet. 'Ik zou graag de juffrouw willen spreken, zei Beyling, die 's middags hier ...' Het was duidelijk waar hij heen wilde; ik sneed hem de pas af. 'Is het mogelijk, juffrouw, dat iemand die door een onbekende opgebeld is, van de Dagoweg per fiets hier komt, dat is dus minstens een kwartier, en dan het nummer nog hoort?' |
Rechts: nr.38 Musium Mandala Wangsit Siliwangi.
![]() Woning van H. ter Poorten, Generaal-Majoor, Inspecteur der Artillerie. In 1941 Commandant van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) met de rang van Luitenant-Generaal.Ter Poorten wordt genoemd in de dagboeken van Bouwer en Jansen, met name in de situaties rond de capitulatie in maart 1942: [Bouwer – Het vermoorde land, 18-19], [Bouwer – Het vermoorde land, 20-21]. [Bouwer – Het vermoorde land, 32], [Bouwer – Het vermoorde land, 61 a] [Jansen – In deze halve gevangenis, 7], [Jansen – In deze halve gevangenis, 48-49], [Jansen – In deze halve gevangenis, 59-60], [Jansen – In deze halve gevangenis, 156] Koch vermeldt zijn naam in een ander verband. [Koch – Batig slot, 24] |
Passeer het kruispunt met rechts de Jl Tamblong en links de Jl Sumatera.
De weg heet nu; Jl Lembong. (Boengsoeweg)
Links: Restaurant “So’un dan Mie Ayam”.
Ga na het restaurant linksaf Jl Van Deventer.
Ga, 30 meter na de hoek, linksaf: Jl Taman Cibunut Dalam
Rechts: nr. 7.
![]() De meneer vindt het best dat ik foto’s maak en vraagt aan Suwati of ik het misschien nog van binnen wil zien, Ach nee, ik zeg tegen haar, ‘nu wonen daar andere mensen.’ [Ferguson – Nu wonen daar andere mensen, 153-155] |
Ga terug en linksaf: Jl Van Deventer.
Links: nr.11 Gereja Kristen.
![]() Br. De Gaaij Fortman bracht in Nederland ƒ 3.448, 23 bijeen voor de te bouwen kerk. In febr. 1918 werd in de kerkeraad besloten, om naar een geschikt bouwterrein om te zien en dit werd gevonden "tegenover de Van Deventerschool", zoals het verslag het uitdrukte. 12 september 1920 besloot de kerkeraad onder leiding van Ds. Aalders, om voort te varen. Dr. Bavinck werd nog bevestigd in de Naripankerk, maar een half jaar later kon het nieuwe bedehuis in gebruik worden genomen. Dat geschiedde op 23 december 1920. De bouw had een maand of zes geduurd. [Gereformeerde Kerken, 277-278] |
Rechts: Straatnaambord Jl. Van Deventer. (Van Deventerweg).
Van Deventerweg![]() Nadat zijn vijfjarige ambtsperiode in december 1914 ten einde was gelopen, had Idenburg op verzoek van de Nederlandse regering, die begreep dat het verkeerd zou zijn 'van paarden te wisselen in de stroom' zich bereid verklaard voorlopig nog te blijven. Hij behield zijn functie tot maart 1916. Mr. Van Deventer, vrijzinnig-democratisch geestverwant van de minister van Koloniën Pleyte, was aanvankelijk voor het hoge ambt bestemd, maar in 1915 overleden. In het kader van de inzameling van oud-ijzer worden straatnaamborden en de palen waaraan ze zijn bevestigd afgebroken en weggevoerd. Houten borden worden aan de bomen getimmerd. Er schijnt zelfs sprake van te zijn waterleidingbuizen op te graven en die te vervangen door bovengrondse bamboe-leidingen, zoals men die in de desa's ziet. [Bouwer – Het vermoorde land, 251], [Bouwer – Het vermoorde land, 244], [Bouwer – Het vermoorde land, 294] |
Rechts: “Van Deventer”, Balai Perguruan Putri.
Van DeventerschoolDe Van Deventer-vereeniging voor West-Java, 20 April 1918 te Batavia opgericht, opende in October 1918 de Van Deventerschool te Bandoeng en in 1919 werd het gebouw voltooid en plechtig ingewijd. [Indië, geïllustreerd weekblad-7, 678]
|
T-kruising met de Jl. Natuna.
![]() [Ferguson – Nu wonen daar andere mensen, 155-156] |