Naar een wandeling
Klik op de homepagina op een pointer op de kaart van Java voor het overzicht of voor de eerste wandeling in de betreffende stad.
Of klik op Wandelingen en daarna op de gewenste wandeling of de plattegrond.

De beschrijving van de wandeling
De witte velden geven informatie over de route
In het blauw-grijze veld staat informatie over de teksten van schrijvers, respectievelijk over de gebouwen.
De meestentijds gekleurde foto's, links op de pagina, zijn in het algemeen gemaakt na 1990.
Rechts staan foto's van vóór 1940 en foto's van verdwenen gebouwen.

De vetgedrukte regels in het grijsblauwe veld zijn zinnen uit de tekst van een literator.
Klik op de [blauwe tekst tussen haken] om het gehele tekstdeel te lezen.
Klik, na het tekstdeel gelezen te hebben, op de blauwe woorden aan het begin van het tekstdeel, om weer terug naar de wandeling te gaan.

De [gegevens tussen haken] betreffen bij de literatuur: de naam van de schrijver, de (verkorte) titel van het boek en het paginanummer.
Het paginanummer is afhankelijk van de uitgave.
De uitgave is vermeld in het overzicht Schrijvers en Boeken.

De informatie betreffende aanvullende lectuur is niet vetgedrukt.
Klik op de [blauwe tekst] om het gehele tekstdeel te lezen.
Klik op de blauwe woorden aan het begin van het tekstdeel om weer terug naar de wandeling te gaan.
Bij 'Aanvullende lectuur' is bij de tijdschriften [tussen haken] na de naam van het tijdschrift, de jaargang vermeld. Vervolgens – in een aantal gevallen het nummer van de uitgave en – het paginanummer.

[Tekst tussen haken] binnen de overgenomen teksten, zijn toevoegingen van de samensteller.
De teksten zijn letterlijk overgenomen inclusief de spelling en inconsequenties.

Bij het vaststellen welke persoon of welke instelling 'vroeger' de bewoner van een pand is geweest, is uitgegaan van de gegevens die vermeld zijn in het laatste telefoonboek, dat uitgegeven is vóór WO II.

De plattegrond van de wandeling
Klik op de pointer met het cijfer om de foto te zien van het gebouw, dat zich op dat punt in de wandeling bevindt.
Door op het pijltje onder de foto te klikken verdwijnt de foto weer.
Soms geven de foto’s bij een plattegrond geen volledig beeld. Door het onvolledige beeld aan te klikken verschijnt de gehele afbeelding.

De Schrijvers en Boeken
Hier zijn opgenomen de schrijvers en de teksten uit boeken die in de gepresenteerde wandelingen worden genoemd.
Bij iedere nieuwe wandeling wordt deze categorie aangevuld met nieuwe schrijvers en tekstdelen.

De Aanvullende Lectuur
Net zo als bij Schrijvers en Boeken wordt dit hoofdstuk bij iedere nieuwe wandeling aangevuld.

De Woordenlijst
Een aantal woorden in de tekstdelen zijn blauw, hetgeen betekent dat er een verklaring beschikbaar is.
Door het woord aan te klikken verschijnt de verklaring in de woordenlijst.
Niet alle 'vreemde' woorden en begrippen in de wandelingen en de tekstdelen hebben een 'doorklik' naar de woordenlijst. Dit geldt met name voor woorden die vaak voorkomen. Voor de verklaring van die woorden moet men dus Woordenlijst aanklikken.
Vanuit de woordenlijst kan men alleen via 'vorige' (links boven) terug-klikken naar de vorige pagina.

Afdrukken
Het is mogelijk om een afdruk te maken van de wandeling en de plattegrond.
Deze versie van de wandeling is echter zeer beperkt qua informatie en foto's.
Ook de plattegrond biedt niet de mogelijkheden van die van de website.
Om de wandeling af te drukken klikt men 'Wandeling op PDF formaat' aan aan het einde van elke wandeling.

“In diverse boeken van Nederlands-Indische schrijvers komen teksten voor die betrekking hebben op gebouwen of plaatsen in steden op Java.
Door deze teksten per stad of stadsdeel te combineren zijn wandelingen samengesteld.
Aanvullend wordt informatie verstrekt die afkomstig is uit voornamelijk vooroorlogse lectuur.”
Deze tekst werd in 2014 vermeld op de homepagina van deze website.
In de loop der tijd bleek echter dat het opnemen van aanvullende informatie uit voornamelijk vooroorlogse lectuur een te mager beeld geeft.
Zo heeft bij voorbeeld de geschiedenis van de periode 1940-1949 meer aandacht gekregen door het opnemen van teksten uit o.m. Het koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog.

De wandeling Malang, die in november 2014 op de site is geplaatst, was de eerste van een serie van ongeveer 35 wandelingen. 

De komende tijd zal nog één wandeling worden opgenomen: Jakarta 12 Gondangdia–Menteng.

Het streven was dat per jaar negen wandelingen op de site zouden worden geplaatst. In de praktijk blijkt echter dat een gemiddelde van 4 à 5 per jaar een meer reële planning is.

De steden op Java die zijn opgenomen, zijn plaatsen waarvan in de geraadpleegde literatuur ten minste tien relevante teksten zijn gevonden. De gebouwen die daarbij genoemd worden zijn bovendien op een acceptabele loopafstand van elkaar gelegen.
Om die redenen is bij voorbeeld Surakarta vooralsnog niet opgenomen.

De schrijvers van wie teksten zijn overgenomen zijn literatoren die worden genoemd in

Oost-Indische Spiegel – Wat Nederlandse schrijvers en dichters over Indonesië hebben geschreven, vanaf de eerste jaren der compagnie tot op heden van Rob Nieuwenhuys (Querido, Amsterdam 1978)

en in

Album van Insulinde – Beknopte geschiedenis van de Indisch-Nederlandse literatuur van Peter van Zonneveld (Amsterdam University Press, Amsterdam 1995).

Een uitzondering daarop is Tolk van Java van Alfred Birney.

Niet alle gebouwen, die in de wandelingen worden genoemd, zijn nog aanwezig. Toch meent de samensteller, dat deze plaatsen moeten worden vermeld; het zijn 'Lieux de Mémoire'.

Met honderd en tien titels is slechts een beperkt aantal boeken opgenomen. De verwachting is dan ook dat in de toekomst dit aantal aangevuld zal worden.
Bij het selecteren van de voor het project geschikte literatuur moet men zich echter wel realiseren, dat er veel bekende schrijvers zijn, die in hun werken geen duiding geven van een herkenbare plaats.

Internet geeft de mogelijkheid om nieuwe boeken op te nemen en teksten in te voegen in bestaande wandelingen.
Voorstellen dienaangaande worden zeer gewaardeerd. Men wordt verzocht in dat geval en ook voor op- en aanmerkingen contact op te nemen via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. 

Voor de goede orde moet worden vermeld, dat de historische feiten die genoemd worden in teksten van literatoren niet in alle gevallen juist zijn. Volgens de samensteller voert het echter te ver om al deze teksten van commentaar te voorzien. 

De samensteller, Hein Zielstra (1941), was in zijn arbeidzaam leven werkzaam bij de vliegtuigfabriek Fokker, Douwe Egberts en een adviesbureau in de gezondheidzorg. Hij heeft daar verschillende functies vervuld, die variëren van Chef Organisatieontwikkeling en Managementopleidingen tot Hoofd Personeel en Organisatie.
In 1974 maakte hij met Ed Sutorius, de vader van de beheerder van deze site, zijn eerste reis door Indonesië. Hij had voordien, meestal alleen of samen met een vriend of vriendin, op eigen gelegenheid diverse andere landen bezocht, waaronder Turkije, Afghanistan, Nepal en Mexico. De reden dat hij nu naar Indonesië reisde was voornamelijk gelegen in het feit dat hij het land, waar familie van hem 'in het kamp' had gezeten, wel eens wilde zien.

In 1975 ging hij met zijn toenmalige partner Bea Brommer opnieuw naar Java. In die tijd bestonden er nog geen uitgebreide reisgidsen over Indonesië; men moest het doen met informatie uit de Duitstalige Polyglott en Mai's Weltführer.

Bea Brommer (1946) was werkzaam op het Tropenmuseum in Amsterdam, het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem en was tot 1992 directeur van het Gemeentemuseum Helmond, waar zij in 1990 de expositie 'Het Indische Bouwen' organiseerde in samenwerking met de werkgroep Arsi: Stichting Architectuur en Stedebouw in Indonesië. Publicaties van haar hand over Indonesië zijn onder meer: Nineteenth century prints and illustrated books of Indonesia (Utrecht/Antwerpen 1979 samen met dr. J. Bastin), Reizend door Oost-Indië. Prenten en verhalen uit de 19e eeuw (Utrecht/Antwerpen 1979), Batavia. Historische plattegronden van Nederlandse steden, deel 4 (Alphen a/d Rijn 1992) en To my dear Pieternelletje – Grandfather and granddaughter in VOC time, 1710-1720 (Leiden 2015).

Na een reis naar Java In 1984, werden tijdens een reis in 1992 vooroorlogse panden geïdentificeerd aan de hand van kopieën van vooroorlogse stadsplattegronden.
Inmiddels had Huib Akhihary zijn 'Architectuur & Stedebouw in Indonesië' (Zutphen 1988) gepubliceerd en dat gaf de mogelijkheid om de waarnemingen in een kader te plaatsen.
In 1993 vond aanvullend onderzoek plaats en werden o.m. gegevens verzameld bij Indonesische instellingen op architectuurhistorisch gebied.

In 1993 publiceerde, mede door toedoen van Bea, Spiegel Historiael, maandblad voor geschiedenis en archeologie het themanummer 'Het Indische bouwen'. In dit nummer werd ook een reis over Java aangeboden, die door Bea en Hein werd opgezet. Later zou blijken, dat die vanwege de hoge prijs (ƒ 4875.-) niet door kon gaan.
Bij de voorbereiding van deze reis ontdekten Bea en Hein, dat zij iets aan het organiseren waren, waar zij zelf nooit aan deel zouden nemen; een reis waarbij je in een stad 'achter een-mevrouw-met-een-vlaggetje' aan moet lopen. De tegenstrijdigheid werd opgelost door van de wandelingen door een stad ook een beschrijving te maken, zodat deelnemers aan de reis ook op eigen gelegenheid de route konden lopen. En daarmede werd het project stadswandelingen op Java geboren.
De grote steden op Java werden vervolgens nog bezocht In 1994, 1995 en 1996.

In 2002 werd 'het roer omgegooid'. Hein was niet tevreden met de informatie, die hij voornamelijk uit de naoorlogse literatuur en lectuur had verzameld en begon met het raadplegen van publicaties van vóór 1940. Daartoe bood de bibliotheek van het Tropeninstituut ruim de mogelijkheid.
In 2005 is Hein weer begonnen met het maken van reizen naar steden op Java.
Inmiddels had hij op het Tropeninstituut Emile Leushuis ontmoet en het bleek dat zij de bibliotheek met het zelfde doel bezochten. Emile publiceerde zijn 'Gids historische stadswandelingen Indonesië' in 2011.

Het idee om samen literatuurwandelingen in steden op Java samen te stellen ontstond tijdens een etentje nadat Emile's gids was verschenen. Maar de samenwerking was van korte duur; na enige tijd besloot Emile zich terug te trekken, omdat het selecteren en lezen van de relevante literatuur van hem te veel tijd vroeg.
Hein ging echter door.
Na verloop van tijd bleek dat in een aantal gevallen de gebouwen en plaatsen, waarover teksten uit de literatuur beschikbaar waren, op enige afstand van elkaar lagen. De wandelaar zou zich geregeld afvragen langs wat voor gebouw – dat geen toelichting uit de literatuur had – hij nu weer liep. De informatie op het gebied van geschiedenis en architectuur, die in het verleden was verzameld, zou in dit kader kunnen worden gebruikt.

Het werd duidelijk dat een belangrijker beslissing moest worden genomen: publicatie in boekvorm of op internet?
Want allereerst bleek dat in diverse gevallen, vooral in Jakarta, het aantal teksten per gebouw of plaats flink was toegenomen en dat de keuze gemaakt moest worden om per gebouw óf één tekst te selecteren óf al het verzamelde materiaal beschikbaar te stellen. Om het resultaat van het onderzoek volledig te behouden, is voor het laatste gekozen.
Daarnaast bleek dat één wandeling met de tekstdelen uit de literatuur plus de 'aanvullende informatie' op zich al een klein boekwerkje zouden vormen.
Omdat niet de behoefte bestaat om in eigen beheer (waarschijnlijk 15 à 20) boekjes uit te geven en voor de distributie zorg te dragen, is besloten om 'Indische Literaire Wandelingen' op internet te plaatsen.
In 2014 werd door Jan-Willem Sutorius de website gebouwd, die werd geopend met de wandeling in Malang. 

Verantwoording Afbeeldingen

Algemeen

De kleurenfoto’s – in de meeste gevallen links op de pagina geplaatst – zijn gemaakt sinds begin jaren 90 van de vorige eeuw en derhalve niet in alle gevallen van recente datum.

Er zijn in dit project ook foto’s overgenomen van het Rijksmuseum. Dit instituut heeft op internet de site ‘Rijksstudio’, waar men kan zoeken naar een onderwerp en de gewenste afbeelding kan downloaden.

Bandung 1A Postweg – Braga

• NILLMIJ: Het Indische Leven, 2, 293
• Nederlandsche Handel Maatschappij: Gedenkboek der Nederlandsche Handel-Maatschappij 1824-1924, Afb. 30.
• Vendukantoor Wijs: Het Indische Leven,1-28, 554
• Nederlandsch Indische Handelsbank: Gedenkboek Vijftigjarig bestaan
• Sociëteit Concordia: Come to Java, The Official Tourist Bureau, 3rd edition 1926-27, Kolff, Batavia 1927, 120
• Hotel Homann: Tourism in Netherland India, Officiële vereeniging voor toeristenverkeer, 1935, 2
• Protestantsche Kerk: Het Indische Leven 6, 667

Bandung 1B Station – Gemeentehuis – Van Deventerweg

• De nieuwe R.K. kerk: Het Indische Leven, 3, 612

Bandung 2 15de Bat. – Jaarbeurs

• Bandoengsch Internaat: Het Indische Leven-8, 1070
• (Detail van) Kaart van de Gemeente Bandoeng, Boekhandel en Drukkerij Visser & Co. 1933
• Molukkenpark: Zóó leven wij in Indië, Deventer 1943, t.o. 280

Bogor 1 Centrum – noord

• Telefoonkantoor: gedenkboek van Nederlandsh-Indië 1898-1923, Batavia-Weltevreden-Leiden 1923, afb. 232.
• Paleis: Jaarboek van Batavia en omstreken – 1927, G. Kolff& Co., Weltevreden.

Bogor 2 Plantentuin

• Klapperlaan in ’s lands plantentuin te Buitenzorg: De Wit – Java, 202
• Detail Gemeentekaart van Buitenzorg 1920
• Afbeelding Raden Saleh: Het Indisch Leven, 6, 304-305

Borobudur

Mendut en Pawon

• Kaartje: namo buddhaya, Stichting Behoud Borobudur Amsterdam, 5
• Tempel Pawon: namo buddhaya, 6
• Mendut: tempel Borobudur, Servire, Wassenaar 1970, 9
• Beeld van Boeddha in de Mendut tempel: namo buddhaya, 7, 16
• Pawon: namo buddhaya, 10

Tempelvoet

• Luchtfoto: Borobudur, 6
• Plattegrond: namo buddhaya, 23
• Handhoudingen (beeld tegen zwarte achtergrond): Onder palmen en waringins, 18
• Kala-Makara-ornament rond een poort: Daar wèrd wat groots verricht, t.o. 176

1ste Rondgang

• Reliëf 25 – Wonderen hebben plaats, foto: Borobudur, 70

Bovenste terrassen

• Handhoudingen (beeld tegen zwarte achtergrond): Onder palmen en waringins, 18

Jakarta 1 Havenkanaal – Kali Besar

• De reede: Gedenkboek der Nederlandsche Handel-Maatschappij 1824-1924, afb. 15.
• Kleine Boom: Jaarboek van Batavia en Omstreken, Weltevreden, 1927, 199.
• Loop van de Ciliwung: Ansicht Boekhandel Visser & Co., Weltevreden.
• Instituut voor de Zeevisserij: Handbook of the Netherlands East-Indies, Batavia 1930, 226.
• Nederlandsch Indische Handelsbank: Gedenkboek Vijftigjarig bestaan.
• Utrechtsche straat: Ansicht Boekhandel Visser & Co., Weltevreden.
• Brand: Jaarboek van Batavia en Omstreken. Weltevreden 1927, 34.
• Toko Merah: Het Indische Leven -2-49, 976 (1021).
• Handel Maatschappij Deli – Atjeh: Het Indische Leven-4-44, 876.
• Telefooncentrale: Tanah Air Kita, ’s-Gravenhage / Bandung [z.j.], 237.
• Achterkant Javasche Bank: Brochure De Javasche Bank, Batavia 1937.
• Much: Het Nederlandsch-Indisch Huis-2, 1922.
• Internatio: Gedenkboek uitgegeven bij het 75 jarig bestaan, Rotterdam 1938, 44.
• Pasar Pisang met links Gebouw Mercurius: Jaarboek van Batavia en Omstreken. Weltevreden 1927, 545.
• Tijgersgracht: Oud Batavia – Platen Album, K 16.

Jakarta 2 Stadhuisplein – Stationsplein

• Gamelan: Music in Java, The Hague 1949, 454.
• Wayang Wong: Come to Java, Batavia 1927, 174.
• Weva: Gedenkboek van Nederlandsch-Indië 1898 – 1923, Batavia 1923, Afb 209.
• Heilig Kanon: Briefkaart uit Nederlandsch-Indië, Algemeene Postvereeniging.
• Heilig Kanon (kleur): Tanah Air Kita, ’s-Gravenhage / Bandung [z.j.],19.
• Postkantoor: Handbook of the Netherlands East-Indies, Batavia 1930, 386.
• Poortje kamertje boven middenbouw: Oud-Batavia Platen-Album, A 16.
• Steen in de Ciaruteun: Jaarboek van Batavia en Omstreken, Weltevreden 1927, 583.
• Stadhuis: Post Card, PS-J11, 1975.
• Torentje Stadhuis: Oud-Batavia Platen-Album, A 13, detail.
• Handelsvereniging: Handbook of the Netherlands East-Indies, Batavia 1930, 346.
• Escompto: Handbook of the Netherlands East-Indies, Batavia 1930, 138.
• De Nederlanden van 1845: Onbekend.
• De Javasche Bank: Gedenkboek van de Javasche Bank 1828-1928, Weltevreden [z.j.], deel 2, blz. 1.
• Nederlandsche Handelmij.: Tanah Air Kita, ’s-Gravenhage / Bandung [z.j.], 303.
• Stationsplein: Post Card, PS-J03, ±1975.
• Station: Handbook of the Netherlands East-Indies, Batavia 1930, 370.

Jakarta 3 Glodok

• Interieur Buitenkerk: Jaarboek van Batavia en Omstreken – G. Kolff & Co. Weltevreden, 1927, 409.
• Detail uit het schilderij van Beeckman: Oud-Batavia Platen-Album, L2b (Rijksmuseum).
• Predikbeurtenbriefje: Oud-Batavia Platen-Album, H 11.
• Eberfeld (originele plek): Come to Java, The Official Tourist Bureau, Kolff, Batavia 1927, 112.
• Tekst steen: Jaarboek van Batavia en Omstreken, Weltevreden, 1927, 33.
• Jassembrug (J. Rach - detail): Oud-Batavia Platen-Album, K 12.
• Glodok-plein: Jaarboek van Batavia en Omstreken – G. Kolff & Co. Weltevreden, 1927, 104.
• Buiten-Nieuwpoortstraat: Het Indische Stadsbeeld, Bandoeng 1939, 14.
• Pantjoran – waterloop: Het Indische Leven, 1-45, 883
• Tiong Hoa: Tanah Air Kita, ’s-Gravenhage / Bandung [z.j.], 301.
• Chineesche huizen: Oud-Batavia Platen-Album, B 3.
• Hollandsche huisje: Oud-Batavia Platen-Album, B 14.
• Chinese tempel: Jaarboek van Batavia en Omstreken – G. Kolff & Co. Weltevreden, 1927, 361.
• Chinese winkel: Jaarboek van Batavia en Omstreken – G. Kolff & Co. Weltevreden, 1927, 189.
• Toren van Mohr (J. Rach): Oud-Batavia Platen-Album, K 31.
• Molenvliet: Jaarboek van Batavia en Omstreken – G. Kolff & Co. Weltevreden, 1927, 116.

Jakarta 4 Molenvliet

• Molenvliet: Handbook of the Netherlands East-Indies, 308.
• Huis van Reinier de Klerk: Jaarboek van Batavia 1927, 16.
• Molenvliet: Handbook of the Netherlands East-Indies, 312.
• Departement B.O.W.: Jaarboek van Batavia 1927, 56.
• Detail Stadskaart Gemeente Batavia, 1921.
• De zwart-wit afbeeldingen betreffende Hotel des Indes: 50 Jaar Hotel des Indes.
• Wassende vrouwen: Post card PS-J59.

Jakarta 5 Rijswijk – Noordwijk

• Harmonieplein en Harmonie: Gedenkboek van Nederlandsch-Indië, 50
• Harmonie: Briefkaart – Uitgeverij G. Kolff & Co., Batavia
• Rijswijk: Het Indische Stadsbeeld, Bandoeng 1939, 20-21
• Hotel der Nederlanden: Briefkaart – Uitgave : Boekhandel Visser & Co., Weltevreden
• Parapattan Weezen Gesticht: Gedenkboek van Nederlandsch-Indië, 141
• Bataviasche Volks- en Stadsapotheek: Jaarboek van Batavia 1927, 402
• Mesjid Istiqlal: Post card PS J51
• Sluisbrug: Jaarboek van Batavia 1927, 227
• Kaartje Fort Noordwijk: Oud Batavia I, 398
• Noordwijk: Het Indische Leven, 4, 376
• Interieur boekwinkel Kolff: Wat is Kolff?, 1948, 6
• Sneep: Het Indische Leven, 9, 215
• Levensverzekering Arnhem: Jaarboek van Batavia 1927, 280
• Stam & Weijns: Het Indische Leven-3, 1033
• De Koning: Jaarboek van Batavia 1927, 176
• Drukkerij van Kolff: Jaarboek van Batavia 1927, 459
• Winkel van Van Dorp: Jaarboek van Batavia 1927, 292
• Maison Versteeg: Jaarboek van Batavia 1927, 416
• Koningin Emma School: Jaarboek van Batavia 1927, 294
• Luchtfoto: Gedenkboek van de Religieuzen Ursulinen, t.o. 162
• NILLMIJ: Briefkaart – Algemeene Postvereeniging
• Eigen Hulp: Het Indische Leven, 3, 460
• Post Rijswijk – detail van tekening van Heydt (1740): Oud–Batavia Platen–Album, K 25
• Grafsteen Jonathan Michielsz: Oud–Batavia Platen–Album, E 13
• Fuchs en Rens: Jaarboek van Batavia 1927, 180
• Rijswijkstraat: Het Indische Stadsbeeld, 18-19
• Boekhandel en Fotozaak: Jaarboek van Batavia 1927, 254
• Oger Frères: Het Indische Leven, 7, 1266
• Zijkant Harmonie en Oger Frères: Briefkaart – Uitgave Boekhandel Visser & Co., Weltevreden (1907?)
• Driemaal zijkant Harmonie en Oger Frères: Het Indische Stadsbeeld, 16-17

Jakarta 6 Pasar Baroe – Waterlooplein

• Pasar Baroe: Jaarboek van Batavia 1927, 557
• Toko de Zon: Jaarboek van Batavia 1927, 312
• Haantjeskerk: Jaarboek van Batavia 1927, 352
• Jl Pintu Besi I: detail Stadskaart van de Gemeente Batavia, TDNI 1921
• Sentiong: Oud–Batavia Platen–Album, B 9
• Hollandsch-inlandsche school: Gedenkboek van Nederlandsch-Indië, 147
• Goenoeng Sahari: Het Indische Leven, 6, 1094
• Jenne: Jaarboek van Batavia 1927, 382
• Pasar Baroe Zuid: Het Indische Leven, 1, 533
• Mulo: Jaarboek van Batavia 1927, 305
• Schouwburg: Het Indische Leven, 3, 321
• Ursulinen Postweg: Jaarboek van Batavia 1927, 296
• Waterlooplein: Jaarboek van Batavia 1927, 177
• Julianaschool: Jaarboek van Batavia 1927, 297
• Financiën: Briefkaart – Uitgave G. Kolff & Co., Batavia
• Waterlooplein: Jaarboek van Batavia 1927, 179
• Vrijmetselaarsloge: Jaarboek van Batavia 1927, 357
• Boekenauto Volkslectuur: Jaarboek van Batavia 1927, 152
• Concordia: Jaarboek van Batavia 1927, 423, 425
• Openlucht scheergelegenheid: Ons mooi Indië, XLI
• Michiels monument: Post card – Issued by the Official Tourist Bureau Weltevreden (Batavia) Isle of Java – De Tulp Haarlem.

Jakarta 7 Koningsplein

• Koningsplein: Ons mooi Indië, XXXVIII.
• Koningsplein West: Het Indische Stadsbeeld, 74-75
• Kruispunt met fontein: Post card PS-J65.
• Taman Ria: Post card PS-J43.
• De openbare leeszaal en bibliotheek: Gedenkboek van Nederlandsch-Indië, 101-102.
• Gouverneurswoning: Jaarboek van Batavia 1927, 97.
• Gasmaatschappij: Jaarboek van Batavia 1927, 273.
• KPM: Jaarboek van Batavia 1927, 213.
• Broedersschool: Briefkaart – Uitgave G. Kolff & Co., Batavia 12 79664.
• Gebouw BPM – KNILM: De Bataafsche Petroleum Maatschappij, 4.
• BPM-gebouw: De Bataafsche Petroleum Maatschappij, 5.
• Noordoost hoek Koningsplein: Post card PS J 49 (detail).
• Monas en beeld Diponegoro: Post card PS-J25.
• Paleis Koningsplein: Handbook of the Netherlands East-Indies, 94.
• (7) Onbepaalde bron.

Jakarta 8 Tjideng

• Laan Trivelli, detail Stadskaart van de Gemeente Batavia 1921

Jakarta 9 Senen – Kebon Sirih

• Het idyllische Hertogspark: De Wit – Java, 31]
• Plattegrond Xde Bat.: Detail Stadskaart van de Gemeente Batavia 1921
• Huis Weltevreden: Oud Batavia – Platen Album, K 28
• Militair Hospitaal, Hospitaalweg: Jaarboek van Batavia en Omstreken, 375
• Gracht Prapatan / Kwitang: Briefkaart – Boekhandel Visser & Co., Weltevreden
• Gereformeerde Kerk Kwitang: Gereformeerde Kerken, t.o. 160
• Plein: Post card PS-J107

Jakarta 10 Kramat – Salemba

• Gemoderniseerde beton-pasar: Het Indische Leven-6, 56
• Bataviasche Verkeers Maatschappij: Het Indische Leven- 3, 110
• Eerste steen: Het Indische Leven-1-44, 878
• Centraal Burgerlijke Ziekeninrichting: Het Indische Leven-1-18, 354
• Jongedames-Instituut Salemba: Het Indische Leven-8, 1169
• Sint Carolus Ziekenhuis: Het Indische Leven -1-11, 214-215

Jakarta 11 Tjikini – Oranje Boulevard

• Afbeelding van Abdul Wahid Hasyim, Haji Agus Salim, Jenderal Sudirman, Prof. Dr. R. Supomo, Supriyadi, Sutan Syahrir en Prof. Muhammad Yamin: Album 90 Pahlawan Nasional, Penerbit Bahtera Jaya, Jakarta 1993.
• Detail stadskaart Gemeente Batavia, 1921.

Malang – centrum

• De zwart-wit foto's bij de wandeling zijn gemaakt door de heer Ong Kian Bie, eigenaar van Studio 'Malang'..

Pasuruan

• Details kaart: HIND 1072 – Town plan of Pasoeroean – 2nd Edn –1946.
• Proefstation: Soerabaiasch Handelsblad – Extra uitgave – 9 juli 1937, 19

Semarang – oude stad

• Lindeteves Stokvis: De Koloniale Roeping van Nederland, Den Haag 1930, B 6.
• Paradeplein: Geïllustreerde Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië., Leiden 1934, blz. 1283-1284.
• NILLMIJ: De Koloniale Roeping van Nederland, Den Haag 1930, B 8.
• NHM: Gedenkboek der Nederlandsche Handel-Maatschappij 1824-1924, afb. 28.
• Sociëteitsbrug: Het Indische stadsbeeld voorheen en thans, Stichting Technisch Tijdschrift, Bandoeng 1939, blz. 25.
• Cultuur Maatschappij der Vorstenlanden: De Koloniale Roeping van Nederland, Den Haag 1930, blz. A 29.
• Aloon-aloon: Van wonen en bewonen, Tjandi-Semarang 1913, 116

Semarang 2 – Bodjong

• Brug: Come to Java, 290;
• Autohandel Barendse: De Koloniale Roeping, B 84;
• BPM: Ter herinnering aan de Opening [...], Bataafsche Petroleum Maatschappij, 1938, 17;
• Hoofdkantoor Stoomtram-Maatschappijen: Gedenkboek der Gemeente Semarang, 230;
• Wilhelminaplein: Ned. Ind. Oud en Nieuw, 106;
• Raad van Justitie: Gedenkboek der Gemeente Semarang, 125;
• Hoofdbureau NIS: Koloniale Roeping, 52.

Semarang 3 – Autorit rond het centrum

• Detail plattegrond straat met officierswoningen: Van Wonen en Bewonen, 11
• Details stadskaart Semarang: Stadsplattegrond Semarang, 1909 – 02256-1
• Luchtfoto haven: Handbook of the Netherlands East-Indies, 408
• Plattegrond kampong Mlaten: detail Kampong Mlaten, Semarang Volkshuisvesting – 1:500
• Gevangenis: Gedenkboek van N-I, 54
• Ambachtsschool voor Inlanders: Van Wonen en Bewonen, 87
• Heuvelkampongs: Come to Java, 288
• Wachtende patiënten: Gedenkboek van N-I, 133.

Surabaya 1 – Benedenstad

• NHM: Gedenkboek der Nederlandsche Handel-Maatschappij 1824-1924, afb. 60.
• Roode Brug: Het Indische stadsbeeld voorheen en thans, Stichting Technisch Tijdschrift, Bandoeng 1939, 27.
• Willemsplein: Het Indische stadsbeeld voorheen en thans, Stichting Technisch Tijdschrift, Bandoeng 1939, 29.
• Internatio: Gedenkboek uitgegeven bij het 75 jarig bestaan, Rotterdam 1938, 45.
• Gevangenis Werfstraat; Gedenkboek van Nederlandsch-Indië, 1898-1923, Batavia-Weltevreden-Leiden 1923, Afbeelding 53.
• Geo Wehry: De Koloniale Roeping van Nederland, Den Haag 1930, B 55.
• Willemskade: Tropisch Nederland – tijdschrift ter verbreiding van kennis omtrent Oost- en West-Indië, 11e jaargang, 21 april 1930, 402.
• Nederlandsch Indische Handelsbank: Gedenkboek Vijftigjarig bestaan.
• NILLMIJ: De Koloniale Roeping van Nederland, Den Haag 1930, B 8.
• Akiz: Handbook of the Netherlands East-Indies, Batavia 1930, 350.
• B.P.M.: Ter Herinnering aan de Opening van hare nieuwe Kantoren te Batavia en Semarang, Batavia 1938.
• Aloon-aloonstraat: De Koloniale Roeping van Nederland, Den Haag 1930, 151 en A6.
• Kantoor van de Gouverneur: Daar wèrd wat groots verricht, Amsterdam 1941, 478.
• Grimm: Tropisch Nederland – tijdschrift ter verbreiding van kennis omtrent Oost- en West-Indië, Amsterdam, 11e jaargang, 21 april 1930, 410.
• Luxor-theater: Nieuw Soerabaia, 390.

Surabaya 2 – Boeboetan – Ketabang – Toendjoengan

• Aniem: Geïllustreerde Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië, Leiden 1934, 1317 
• Toendjoengan: Daar wèrd wat groots verricht, Elsevier 1941, 135
• Winkelcomplex bij de Loge: Locale Techniek-5, 6, 133

Surabaya 2a – Stadhuis – Jaarmarkt

• Armenische kerk: 'Nieuw Soerabaia, 38
• Jaarmarkt terrein: Nieuw Soerabaia, 261
• Detail kaart Gemeente Soerabaja, 1940

Surabaya 3 – CBZ – Embong-wijk – Tegal Sari

• Kampong Goebeng Koeboeran: Van Maurik – Indrukken van een Tòtòk, 263;
• Simpang met Stadsverband: Prentbriefkaart;
• Protestansche kerk: Het Indische Leven, 2-50, 989.

Surabaya 4 – Darmo – Reiniersz Boulevard – Kembang Koening

• Broederschool: Het Indische Leven-4, 861;
• Katholieke kerk: Het Indische Leven, 3-1, 14
• Monument Burgemeester Dijkerman: Nieuw Soerabaia, 187

Yogyakarta 1A – Kraton

• Lijfwacht van den Sultan: Gedenkboek van Nederlandsch-Indië, Afb 247
• Prodjoerit-officier: Indrukken van een Totok, 247
• De verheffing tot Sultan: Het Indische Leven, 2, 530
• Aankomst van de Gouverneur-Generaal: Het Indische Leven, 4, 849 – 9 Juni 1923
• Feestmaaltijd: Daar wèrd wat groots verricht, 481

Yogyakarta 1B – Waterpaleis

• Alun-alun Selatan: Onder palmen en waringins, 2

Yogyakarta 2 – Malioboro – Pakualaman

• Grand Hotel: Come to Java, 218 en Daar werd wat groots, 133
• Apotheek van Gorkom: De Koloniale Roeping, Adv. 45
• Neutrale Inlandse Meisjesschool: detail kaart Jogjakarta en Omstreken, 1925 Topografische Dienst te Batavia
• Nillmij: Het Indische Leven-4-17, 333

Yogyakarta 3 – Toegoe – Kota Baroe

• Ooglijders gasthuis – eerste steen: Het Indische Leven, 4, 311
• Ooglijders gasthuis – perspectieftekening: Het Indische Leven, 4-42, 829
• Gereformeerde Kerk: Het Indische Leven,4-49, 969
• Seminarie: Het Indische Leven, 9, 554.

Overige geraadpleegde lectuur

• Akihary, Huib – Architectuur & Stedebouw in Indonesië 1870-1970, De Walburg Pers, Zutphen 1990.
• Akihary, drs. H. – Ir. F.J.L. Ghijsels, Architect in Indonesia (1910-1929), Seram Press, Utrecht 1996.
• Archief NAI, Rotterdam.
• Ballegoijen de Jong, Michiel van – Spoorwegstations op Java, De Bataafsche Leeuw, Amsterdam 1993.
• Brommer, Bea – To my dear Pieternelletje, Bril / Hes & De Graaf, Leiden 2015.
• De Bijbel – uit de grondtekst vertaald, Katholieke Bijbelstichting, Boxtel 1981.
• Dullemen, C.J. van – Tropical Modernity–Life and Work of C.P. Wolff Schoemaker, Sun Architecture, Amsterdam 2010.
• Dulm, J van e.a. – Geïllustreerde Atlas van de Japanse Kampen in Nederlands-Indië 1942-1945 Deel I-II, Asia Maior, Zierikzee 2002.
• Inventory of Monuments and Worthwhile Buildings in Bandung, UDS-BMA, 1989.
• Leushuis, Emile – Gids historische stadswandelingen Indonesië, KIT Publishers, Amsterdam 2011.
• Locale en Interlocale Telefoongidsen voor Java, Madoera en Bali, April 1939 e.a. jaren.
• Loen, Fred S. – Petjoh–Indisch Woordenboek, Uitgeverij Insulinde, Rotterdam 1994.
• Mingaars, Peter [e.a.] – Indisch Lexicon–Indische woorden in de Nederlandse literatuur, Hes & de Graaf Publishers BV, 't Goy-Houten 2005.
• Norbruis, Obbe – Alweer een sieraad voor de stad – Het werk van Ed. Cuypers en Hulswit-Fermont in Nederlands-Indië 1897-1927, LM Publishers, Volendam 2018
• Norbruis, Obbe – Architectuur met vlag en wimpel – Het werk van Fermont-Cuypers in Nederlands-Indië en Indonesië 1927-1957, LM Publishers, Volendam 2018
• Santoso, Joko Triwinarto – Cosman Citroen, Bonas, Verloren, Hilversum 2018
• Teeuw, A – Indonesisch-Nederlands Woordenboek, 4de, herziene en uitgebreide druk, KITLV Uitgeverij, Leiden 1996.
• Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, 11de druk, Utrecht / Antwerpen 1984.
• Voskuil, R.P.G.A. e.a. – Bandoeng–Beeld van een stad, Asia Maior, Purmerend 1996.