De laatste waarnemingen zijn gedaan in 2017.
Bijgewerkt in februari 2018.
De wandeling in PDF formaat
Begin van de wandeling: Stasiun Semarang Tawang.
De wegen zijn opgehoogd vanwege de inklinking van de grond en het daardoor dreigende gevaar van overstroming. De ingang van het station ligt daardoor lager dan het straatniveau.
Station Tawang
Het station vertoonde het vertrouwde beeld. Voorthaastende vrouwen met manden kakelende kippen op het hoofd, en mannen doorbuigend onder zware vrachten aan een zwiepende bamboe over hun schouder. Maar in de overvolle trein was ik de enige blanke. Ik bleef achter op het open balkonnetje aan het eind van een wagon. Meer informatieOm drie uur in de middag, toen het nog snikheet was, reed de trein het station Tawang binnen. Ik rook als vanouds de scherpe geur van krètèk, van kruidnagel in de tabak, die voor mij altijd aan Semarang verbonden zal blijven. Semarang was een van de mooist gelegen steden op Java, voor een deel op heuvels gebouwd, zoals de kazernes van het 5de Bataljon, aan de voet van de Gombèl. [Nieuwenhuys – Een beetje oorlog, 13] Op het station begon het wachten weer. We gingen maar op het perron zitten of liggen. Ik trachtte me af te sluiten door aan andere dingen te denken dan aan oorlog. Berendsen had een bundeltje van Dorothy Parker bij zich: ‘Enough Rope’, en las eruit voor. De versjes pasten uitstekend bij onze stemming. We moesten er allebei erg om lachen. Zoals om dit grafschrift dat ik nog letterlijk citeren kan: Semarang kende alleen kopstations en pas in 1941 is een oost-west verbinding tot stand gekomen. [Locale Techniek, -7-2, 31] |
Ga naar de uitgang van het terrein: links en volg de weg rechtdoor.
Rechts op de hoek.
Technische School
Want een vak valt hier niet te leeren voor een Europeesch kind, tenzij hij een technische school bezoekt, doch dat gaat alweer met dezelfde kosten gepaard als de HBS. Vandaar dat ik maar begonnen ben met het voor hem te zorgen, ook ingeval van mijn overlijden, dan heeft hij toch altijd wat geld. Als ik op Majong zit en hij moet op Semarang de school bezoeken, dan is f 1000,-- per jaar niet eens genoeg voor kostgeld, schoolgeld en kleeren en zakgeld. Meer informatieTechnische School. |
Ga linksaf: Jl Pengapon (Tawang).
Links: op de hoek
![]() Voormalig Hoofdkantoor N.V. Semarang–Joana Stoomtram-Maatschappij: SJS. Volgens mededeeling van den controleur voor de politie zal op ondervolgende dagen gelegenheid worden gegeven om tegen cholera te worden ingeënt. [De Locomotief, 30 October 1911] |
Ga rechtsaf: Jl Ronggowarsito (Kloosterstraat).
Rechts: Nr. 8 Sekolah St Fransiskus (1897, Westmaas).
Rechts: Nr. 8 Suster Suster St. Fransiskus.
Klooster
Ik ken ook een meisje, die de kloosterschool op Semarang bezocht, en nu wegteert. Arm, arm meisje ! zij was aan een heel ander leven gewoon; nu als wedono's dochter, ziet en spreekt ze niemand, en kwijnt weg. Meer informatieNog veel grooter dan te Batavia was echter te Samarang het percentage halfbloeds. Hier had de Regeering omstreeks 1687 het concubinaat opzettelijk in de hand gewerkt, omdat zij aldaar geene gezinsvorming wenschte. (Eene reden hiervoor wordt nergens vermeld.) De getrouwde vrouw, vooral de Europeesche, was er geweerd, met het gevolg dat men er reeds in het begin der 18e eeuw opgescheept zat met een massa Indo-paupers, voor welke de Regeering soms wat deed, soms niets. Van Imhoff bouwde voor deze verstootelingen anno 1746 het Samarangsche weeshuis. [Oud Batavia I, 542]
n 1858 was tot Pastoor van Semarang benoemd de Zeereerwaarde Heer Joseph Lijnen, die er tot het einde zijns levens in 1882 ijverig en met goed gevolg werkte. Vooral het Weeshuis lag hem na aan het hart. De treurige toestanden, die er heerschten, bewogen hem in 1868, in het vaderland hulp te zoeken; dit was zijn eerste en eenige reis gedurende zijn 34 jarig verblijf in Indië. [Zusters Franciscanessen, 352-354, 360-362] |
Links: Nr. Gereja St. Yusup.
![]() 'Gedangan' of St. Joseph Kerk. NB. “Ite ad Joseph – Gen 41 : 55”. Gedangan is de naam van de kampong, die voor de bouw van de kerk hier lag. |
Rechts, voor de hoek: TK Fatima – SD Marsudirini Gedangan.
WeeshuisR.K. Meisjesweeshuis. Eerstens bestaat het uit een weeshuis voor R.C. kinderen, bijna uitsluitend uit gemengden echt gesproten, kinderen die anders wellicht in de kampong zouden terechtkomen. Omdat de vader, na ze bij een inlandsche vrouw te hebben verwekt, er eenvoudig niet meer naar omziet, of overleden is. Ongeveer 220 meisjes en jongens vinden daar een goed en gezellig tehuis. Meer informatieWe besluiten dan ook deze onze vluchtige beschouwingen met de opmerking dat we dit gebouw, wat zijne gevels betreft een der best geslaagde bouwwerken van den Heer Westmaas noemen. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift, -10, 153] f 175.000 uit een loterij voor de stichting van een nieuw gebouw. [De Locomotief, 5 October 1911] Van oktober 1943 tot juni 1945 was het zuidelijke deel van het complex een interneringskamp voor vrouwen en kinderen: het Kloosterkamp. Er was een echt appel, waarbij het hard toeging wanneer ze vonden dat we niet goed genoeg in de rij stonden. Er was nog minder te eten. En er moest gewerkt worden, de hele dag in de hete zon. Het kamp was in een oud klooster ingericht. De luiken voor de ramen in de slaapzalen zaten dichtgespijkerd. Dat was een paar maanden geleden als straf gebeurd. |
Links: Karangbidara-buurt.
Het is zeker dat omstreeks 1880 een groot deel van de Indo-groep verpauperiseerd was en aan de zelfkant van de samenleving leefde, in de kampong – al bleef hij voor de Indonesische kampongbewoner altijd de 'Europeaan' – of aan de rand van de kampong of in de toenmalige specifieke Indo-buurten als Kemajoran (in Batavia), Krambangan (in Soerabaja) of Karangbidara (in Semarang). Onder deze 'paria's' van de Europese samenleving, zoals een Indische toneelschrijver ze noemde, was de criminaliteit vanzelfsprekend hoog. [Nieuwenhuys – Tussen twee vaderlanden, 20-21] |
Ga rechtsaf: Jl Suprapto (Heerenstraat).
Ga rechtsaf: Jl Cendrawasih (Komediestraat).
Rechts: Nr. 23 Marabunta.
Het huidige gebouw is het verbouwde zuidelijke gedeelte van de oorspronkelijke schouwburg. De rest staat als ruïne tot aan de Jl Cendrawasih I.
StadsschouwburgIk denk aan een zekeren avond in 't jong verleden. Een kennis nam ons beiden mee naar een concert in den schouwburg op Semarang. 't Was voor 't eerst in ons heele leven, dat wij beiden, zonder zusje, zonder Vader, zonder Moeder ons bevonden in een groote menschenzee. Wij beiden heel, heel alleen tusschen al die vreemde gezichten. Meer informatieDe Schouwburg is gebouwd in 1835. In het dagblad de Locomotief staat geregeld nieuws over de schouwburg: |
Ga links af: Jl Cendrawasih I. (Konijnenstraat).
Kruising met Jl Kedasih (Bloemstraat).
Te Semarang zijn er nog te vinden aan de Oude Stadhuisstraat, de Konijnenstraat en de Bloemstraat […] Het zijn vooral deze nederige huisjes, nog meer dan de heerenhuizen, die de Hollandsche sfeer wakker riepen. Zij waren immers veel meer in aantal dan de groote woningen, stonden in dichte rijen langs straten en grachten en verhoogden het vaderlandsche karakter van het koloniale stadsbeeld. En een klacht over de afvoergoot. [De Locomotief, 4 Januari 1917] |
Ga op T-kruising linksaf: Jl Perkut (Van den Bergdstraat).
Rechts: Komplek Asrama Pondam.
![]() Politiekazerne. De kosten worden van dien aard, dat men o.i. heel wat beter had gedaan een gansch nieuwe kazerne te bouwen. [De Locomotief, 7 Mei 1917] |
Ga linksaf: Jl Srigunting (deel van het Paradeplein).
Links: Nr. 4.
Tasripin![]() Kantoor Tasripin. In Semarang was in het begin van de 20ste eeuw Tasripin de rijkste Indonesiër, Oei Tiong Ham de meest vermogende Chinese inwoner. Meer informatieBewoners van Peterongan beklagen zich over Tasripin. [De Locomotief 13 Juni 1910] Naar wij vernemen heeft de bekende Inlander Amat Tasan bin Tasripin sedert enkele dagen te Petelian (Karreweg) een ijsfabriek in werking gesteld die een capaciteit heeft van 800 pond ijs per dag, dat tegen 2½ cent per pond verkocht zal worden. [...] Deelden wij onlangs mede dat de bekende grondeigenaar Tasripin te Petellan een nieuwe ijsfabriek had geopend, thans kunnen wij dat bericht aanvullen met de mededeeling dat wel dat fabrieksgebouw aan Tasripin behoort, maar dat de exploitatie en de technische leiding van die ijsfabriek geheel in handen is van den heer. [De Locomotief, 5 September 1910] |
Volg de straat naar rechts.
Links: ”Spiegel” – Bar & Bistro.
![]() Toko NV Winkelmaatschappij “H. Spiegel”. H. Spiegel – Semarang – Tegal – Heeft ontvangen: Gasoline lampen met leiding overal zeer gemakkelijk aan te brengen, van een der beste Amerikaansche fabrieken, van solide, eenvoudige constructie. Volstrekt gevaarloos, met straal en hanglicht. Buitengewoon helder. |
Ga rechtsaf Jl Suprapto (Heerenstraat).
Links: Nr. 33 "Marba" – C.V. Upaya Trading Comp.
![]() Algemeene Import – Export & Handel Mij “Marba”, voorheen Toko Zikel. Maar er waren winkelmaatschappijen, die een belangrijk deel van de voor verkoop aan het publiek bestemde goederen eveneens direct importeerden. Het leek mij rationeel, dat dezen als lid tot de Handelsvereniging zouden kunnen toetreden. Ik deed, voorlopig ten aanzien van één winkelbedrijf, dat van de firma Ziekel, een desbetreffend voorstel. [Koch - Verantwoording, 70-71] Zikel & Co. – Semarang – Heerenstraat – Telefoon No. 227. Hebben ontvangen: [De Locomotief, 12 Februari 1910b] |
Rechts: Taman Srigunting.
Paradeplein
Zeer warm, en toch geen drukkende atmosfeer; gebouwd op een wijze die overal elders onverdragelijk, onbewoonbaar zou genoemd worden; met nauwe straten, met aan één gebouwde huizen, met verdiepingen, kortom met al hetgeen men in Indië niet verwacht en waartegen het gezond verstand op zou komen, doch waarover dáár niemand zich beklaagt, integendeel ieder zich vermeidt, omdat de gelijkenis van de plaats met een hollandsch stadje zoo groot is. Dáárin zit het geheim, geloof ik. Het gezicht van een straat en een pleintje met een pomp! – ja, lach er vrij om, zóó iets is genoeg om een kolonist op te vroolijken. In het geheel ziet het er minder oostersch uit. Meer informatieDie nieuwe, hoog opgetrokken tokogebouwen in de Heerenstraat en op het Paradeplein mogen, wat het inwendige betreft, beantwoorden aan de practische eischen van den détailhandel .... met den besten wil kan ik aan die gebouwen niets moois vinden. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift, -10, 138] Architect Moojen: De eenige verbetering, die in dezen aangebracht zou kunnen worden, zou moeten uitgaan van het Dept. der B.O.W. Dáár zou en geheel nieuwe afdeeling moeten opgericht worden onder leiding van een bekwaam architect. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift, -10, 140] Architect Jordaan: Door de verbouwing van de toko's der firma's [...], Spiegel, Zikel en Van Wingen heeft het Paradeplein een geheel ander aanzien verkregen. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift, -11, 30-31] |
Rechts: Fonteintje, met (op de foto) daarachter de voormalige artesische put.
Artesische put
Het drinkwater baarde [in de 19de eeuw] nog veel zorg voor de hygiène, en werd verkregen uit particuliere putten en uit de rivier, na met chemicaliën en mechanische middelen zoo goed mogelijk te zijn gezuiverd. Wel bestonden reeds de artesische putten, maar dit water was altijd warm en had een bijzonderen smaak. Meer informatieUit een kaart, gemaakt tusschen de jaren 1835 – 1840 blijkt, dat er op het Paradeplein een artesische put is. [Kromoblanda, 133] De slechte watervoorziening veroorzaakt epidemieën. [De Locomotief, 21 Februari 1910c]. |
Rechts: GPIB Immanuel – Ingang aan de rechterkant van de kerk. (Verbouwd in 1894-1895 door De Wilde en Westmaas).
Protestantsche Kerk![]() In de kerk knielde de jonge bruid aan Stevens zijde neder, zijn oogen zochten de haren, de haren bleven onafgebroken neergeslagen. En toen de plechtigheid geëindigd was en zij op zijn arm geleund de kerk verliet, verried een hoog rood een onbestemd gevoel van schaamte en berouw dat zich onwillekeurig van haar meester maakte. De resident gevoelde iets dergelijks, maar begreep het niet. Zijn oog viel op het bekoorlijke schepsel dat hem toebehoorde, en half bevend fluisterde hij haar in het oor: ‘O Louise, mijn engel! Thans zijt gij de mijne voor eeuwig!’ Nu eerst gevoelde het meisje, welk een vreeselijke band er tusschen haar en dien man gelegd was geworden. Nu verstond zij eerst recht die ijselijke woorden, die een oogenblik te voren nog bloote klanken voor haar geweest zouden zijn. [Kruseman – Huwelijk in Indië, 110-112] Meer informatieNeem eens even een kijkje in de koepelkerk met haar blufferig orgel, haar stemmigen preekstoel en haar ouden, vriendelijken koster, staande tusschen de stapels kerkboeken in het portaal. Al die antiquiteiten, zullen nog wel jaren blijven staan, want waarom zouden ze worden afgebroken, en zelfs het afbreken kost geld. Zo krijgen die lege kerkstoelen voor mij een symbolische betekenis: ze zijn mooier dan ooit, er zetelt geen geloof meer in, ze vormen voor niemand een bedreiging; ze vertegenwoordigen alleen nog de oudheid, de geschiedenis: mogen ze als zodanig bewaard blijven. Slechts waar de Compagnie zich vestigde, volgde haar dienares de Kerk, zoals in Semarang en Soerabaja, waar resp. in 1750 en 1785 vaste predikanten kwamen. [Geschiedenis van Indonesië, 173] Een ingemetselde marmeren plaat vermeldt echter, dat de tegenwoordige kerk […] geheel is vernieuwd in de jaren 1894-1895 en dat de architecten zijn geweest de H.H. H.P.A. de Wilde en W. Westmaas.[…] Uit de lijst van predikanten, die in de verschillende jaren den dienst te Semarang hebben geleid, blijkt dat dominee Fredericus Montanus, predikant te Semarang van 1778 tot 1814, de inwijding van de koepelkerk in haar ouden vorm heeft verricht op den 19den October 1794. [Locale Techniek, -8-5, 164] Ondanks een verbouwing in 1893, waarbij het vooraanzicht werd gewijzigd en het koepeldak verhoogd, moet dit gebouw toch na de Bataviasche Buitenkerk als belangrijk op Java worden genoemd. [Oude Hollandsche Bouwkunst, 50] Deze kerk, uit de eerste helft der 19e eeuw, is architectonisch op zich zelf niet zeer belangrijk, hoewel goed van verhoudingen. Zij is evenwel zeer karakteristiek voor die periode, en beheerscht bovendien op goede wijze het centrum der oude stad, zoodat zij zeker in aanmerking komt als monument te worden aangemerkt. [Locale Techniek, -3-6, 143] Een kerkconcert ten bate van het orgelfonds. [De Locomotief, 3 Mei 1917] ‘De Kerk, de gemeente en het werk’ in 1941, door ds. Stegeman. [Semarang als centrum, 193-194] |
Links: Nr. 25 PT. Asuransi Jiwasraya (1919, Bureau Karsten, Lutjens, Toussaint).
NILLMIJ
Onlangs reisden wij samen met den heer Brandes, broer van Dr. Brandes; hij stelde veel belang in de kunstvoortbrengselen van ons land. Toen ik sprak van een tokootje van Inlandsche kunstvoorwerpen op Semarang, was hij er dadelijk voor te vinden. U moet n.l. weten, dat 't Semarangsche publiek er tegen op ziet naar Batavia te bestellen, wat toch zoo in de buurt ligt. Meer informatieKunnen zij in Holland een jong mensch van talent vinden, dan is het aanbod van ƒ1000 ’s maands zeer aannemelijk. Doch voor een huisgezin kan van die som niet genoeg overschieten om [...] 4° in elk geval de hooge premiën van levensverzekering te betalen, zonder welke in dit land een man en vader, die het inkonvenient heeft er een hart of een geweten (of beiden) op na te houden, geen twee nachten achter elkander rustig slapen kan. Uw onderdanige dienaar kontribueert maandelijks ƒ138.50 aan de N.I. Mij. van Levensverzekeringen en Lijfrente. Het NILLMIJ-gebouw is ontworpen door het architectenbureau Karsten, Lutjens & Toussaint en wordt in 1919 opgeleverd. [Karsten] |
Rechts: (Nr. 30) Persero.
![]() Borsumij – Borneo Sumatra Handel Maatschappij. Links van de ingang: “De eerste steen van dit gebouw werd gelegd door mevrouw M.C. Albert-Rauh, echtgenoote van den agent der Borsumij te Semarang op den 4 den Februari 1939”. 1940 – Architect Blankenberg:Medio 1938 werd mij verzocht plannen voor een nieuw kantoorgebouw met en tweetal goedangs te maken, welke in de plaats zouden moeten komen voor het oude, inmiddels veel te klein geworden kantoor aan de Heerenstraat. De opdrachtgever vestigde er special de aandacht op, dat het hoofdkantoor te Soerabaja, naar het ontwerp van wijlen collega Citroen in 1934 gebouwd, aan alle getelde eischen zeer goed voldeed. [Locale Techniek, -9-1, 3-7] |
Links: (Nr. 17) Restaurant Cianjur.
LandgerechtLandgerecht Meer informatieLandgerecht. [Aantekeningen Algemeen – Rechtswezen] Een ander belangrijk huis staat te Semarang, diende oorspronkelijk tot huisvesting van den predikant en in onzen tijd tot militair geweermakersatelier. [Oude Hollandsche Bouwkunst, 53] |
Vervolg de Jl Suprapto.
Hoofdwinkelstraat
We volstaan met een paar wandelingen, waarbij al snel blijkt dat Semarang niet veel voorstelt. Een armoedig vervallen zootje is het eigenlijk, de benedenstad dan, en zelfs de hoofdwinkelstraat heeft voornamelijk een sfeer van vergane glorie. Tijdens de Sinterklaastijd moet stapvoets worden gereden. [De Locomotief, 2 December 1910]. Meer informatieDe toko’s zijn er over ’t algemeen groot, ruim voorzien en goed ingericht, men hoeft te Semarang om niets verlegen te zitten, want alles wat in Batavia en Soerbaia verkrijgbaar is, kan men er koopen. En in December waren we met zusje op Semarang, en liepen er de winkels plat, om zelf 't een en ander te koopen. |
Links: (Nr. 15.)
![]() De firma leverde o.a. de bekende stationsklokken. Van de firma Ohlenroth mag hetzelfde worden gezegd. Ook hier tal van keurige dingen, al staan die op een bescheidener achtergrond. Wie echter hier een keuze wil doen, wordt met liefde in een oogwenk bediend. Wij zagen daar twee zilveren schrijfgereien voor dames, neen, maar om te stelen, al geven wij beleefd in overweging dat niet te probeeren. [De Locomotief, 3 December 1910] Advertentie [Semarang als centrum, 101a] → |
Links: Nr. 7 PT. Telekommunikasi.
![]() Koloniale Petroleum Verkoop Mij., voordien Javasche Bank. |
Ga rechtsaf Jl Branjangan (Oudstadhuisstraat).
Links Old City.
Dunlop-Kolff-Makelaars
De heer Lovink ging met mijn voorstel accoord, en mijn stuk werd in de Korte Berichten gepubliceerd. De reactie er op uit de kringen van de handel liet niet lang op zich wachten. Vooral de exporteurs te Semarang, de belangrijkste uitvoerhaven voor kapok, gingen heftig te keer. Er had een vergadering van de Handelsvereniging plaats, waar het denkbeeld van de eis van een keuringscertificaat bij uitvoer als verregaand belachelijk werd voorgesteld. Meer informatieHet is misschien wel interessant even te memoreren, dat Semarang een vierde deel van Indië’s suikerexport verwerkt, dat Semarang de grootste kapok-uitvoerhaven is en dat vrijwel alle producten, die het eiland Java voortbrengt – met uitzondering van thee – regelmatig te Semarang verhandeld en verscheept worden. [Semarang als centrum, 145-146] Tevens vestigingsplaats van het Fransch Consulaat. |
Rechts: (Nr 2 naamloos).
Van Dorp
Ook hier gaat het slecht met de drukkerijen, maar dat was ook vroeger al. Want er tevens trustvorming, geheel in overeenstemming met de leer van Marx. De groote drukkerijen koopen de kleinere op; de allerkleinste gaan er onder door. Veel van die kleine zijn in Chineesche handen en die leveren slecht werk. Maar op de groote drukkerijen worden alle moderne processen beoefend en er worden hier soms boeken gedrukt, die den toets der kritiek in elk opzicht kunnen doorstaan. Meer informatieHet is te hopen, dat ook andere groote firma’s het voorbeeld van Van Dorp zullen volgen en aanwijzingen vragen vóór dat de officiëele pest-gevaarlijk-verklaring (met bord) plaats heeft. [De Locomotief, 26 Juni 1917a] De ‘Slompret Malajoe’ (Maleische Trompet) verscheen van 1860 – 1911, geschreven in Chineesch pasar-Maleisch, bij van Dorp te Semarang. [In het dagbladwezen, 103] Behalve de drukkerijen, die de verschillende te Semarang verschijnende dagbladen en periodieken verzorgen, telt Semarang verscheidene andere drukkerijen, van welke wel in de voornaamste plaats genoemd mogen worden die van G.C.T. van Dorp & Co en van Masman & Stroink. [Semarang als centrum, 137] |
Links: Segaramas Senaputera.
MC Neill
Toen de Geallieerden op een zestigtal Nederlandse koopvaardijschepen beslag legden, protesteerde ik, evenals De Lokomotief, in scherpe termen tegen deze ‘schepenroof’. De volgende ochtend kreeg ik bezoek van Britse consul, die zich verbaasd en zeer verontwaardigd toonde over mijn critiek op de maatregel, die naar zijn mening door de oorlogsomstandigheden geboden was. Hij deelde mij mede, dat het Britse consulaat voornemens was geweest onze courant financieel te steunen, doch dat daarvan nu was afgezien. Meer informatieDe Resident van Semarang maakt bekend dat door de te Semarang gevestigde Handelsvennootschap onder de firma Mac Neill & Co. handelende ten deze als gedelegeerde der te Batavia gevestigde Naamlooze Vennootschap ‘Maatschappij tot Exploitatie der Kendalsche suikerfabrieken’ het verzoek is gedaan om… [De Locomotief, 16 Maart 1910] [Door WO I was de handel op noordwest Europa ernstig verstoord, maar...] |
Ga linksaf Jl Kutilan (Hoofdwachtstraat).
Aan het eind van de straat, op de hoek rechts: PT. Pelni.
KPM![]() Ontwerp van Ghijsels, 1917-1918. [A.I.A.] Een zo dure lijn als de K.P.M. zou misschien toch moeten beginnen met een minimum van beschaafd nederlands als eis te stellen aan haar geüniformde vertegenwoordigers. (Men hoort de reactie van deze geüniformden zelf als zij zoiets zouden lezen: “Nou, meneer, as je maar weit dawe niks minder zijn as u, hoor, en misschien zelfs heil wat meir!” “Beste man, waarom niet? maar ik kan er tòch verdomd sjlicht teuge!”). [Perron, du – Verzameld Werk V, 367] Meer informatieDe stoomschepen zijn in Indië gebracht niet door particulieren, maar door het Gouvernement; in 1845 beschikte dit over 4, in ’47 over 6, in ’50 over 10 stoombooten, waarmede het vervoer van goederen en passagiers plaats had. Ook de maildienst tusschen Batavia en Singapore in verband met de Engelsche overlandpost op Europa (in 1845 aangevangen) werd door de Marine verricht; zij deed de pakketdiensten, vervoerde ambtenaren, officieren, troepen en bannelingen, soms ook particulieren. Maakte men van die ‘overlandweg’ gebruik, dan duurde de reis naar Indië twee in plaats van vier maanden. [Het Koninkrijk der Nederlanden, 11a, 59-60, noot] De Stoomvaart Maatschappij Nederland en de Rotterdamsche Lloyd, die het onderling eens waren geworden, besloten tezamen de zaak ter hand te nemen; zij besloten beide ‘hunne medewerking te verleenen tot het vestigen van, en ondersteuning te verleenen aan stoomvaartondernemingen in Indië, die hare hoofdlijn voeden’. […] in Maart 1888 werd het desbetreffend wetsvoorstel door beide Kamers goedgekeurd, terwijl op 5 Juli d.a.v. in Indië het eigenlijke contract werd getekend. Tien dagen later werd aan de nieuwe maatschappij, bij welke de concessionarissen hun concessie hadden ingebracht, het recht verleend om zich Koninklijke Paketvaart Maatschappij te noemen. [Koninklijke Paketvaart, 2, 4-5, 9, 18] Van Batavia naar Semarang, de voornaamste havenplaats van Midden-Java, reizende, maakt men liefst gebruik van die stoombooten der Paketvaart Matschappij, welke in 24 uur het reisje over de meestal uiterst kalme Java-zee volbrengen, [Reisgids voor Nederlandsch-Indië, 67-69] |
Op de hoek links: Jakarta Lloyd.
Nederland
Ook is de ‘Nederland’ een Maatschappij met een goede reputatie. Ze hebben in de crisis hun personeel goed behandeld, ook al zijn er met vervroegd pensioen ontslagen. Maar de vroegere directieleden, vooral de heer OptenNoort, waren humane menschen. Over de tegenwoordige heer Bronsing is het oordeel naar het schijnt nogal verschillend, maar nieuwe bezems vegen schoon. Meer informatieS.M.N. Op 13 Mei 1870 werd daarop te Amsterdam opgericht de Stoomvaartmaatschappij ‘Nederland’, waarover Koning Willem III het beschermheerschap aanvaardde en van welks Raad van Bestuur Prins Hendrik als eerevoorzitter optrad. […] [Indië geïllustreerd weekblad, -4, 69-75] |
Steek de Jl MPU Tantular over.
![]() Het kantoor der S.M.N. werd in ’30 gebouwd op het terrein van het oude, doch, overeenkomstig de rooilijnen, met prijsgeving van een belangrijk gedeelte van de voorzijde. Deze grondafstand aan de Gemeente geschiedde om niet, doch onder de voorwaarde dat dit gedeelte der Westerwalstraat in ‘Nederland-plein’ zou worden omgedoopt. Het oude kantoor van de Stoomvaart Maatschappij ‘Nederland’. → |
Ga rechtdoor: Jl Tiang Bendera (Sleko).
Rechts, op de hoek: de plaats waar de Hoofdwacht heeft gestaan.
De officier der hoofdwacht is voor het geopende raam te zien, als een hindoesch afgodsbeeld onbeweeglijk zittende op een stoel, dien hij op zijn tafel heeft geplaatst; die tafel staat als een eilandje in het water en dreigt bij de minste beroering door den vloed verzwolgen te worden. De schildwacht voor het geweer balanceert op een bank, die de stroom wil medenemen; hij vraagt te vergeefs om afgelost te worden; zijn makkers lachen hem uit en hebben moeite genoeg zich-zelven en de wapens vlot te houden. [Rees - Herinneringen I, 258-259] |
Rechts: In zeer slechte toestand.
![]() de Uitkijk, het voormalig havenkantoor bij de ‘Grote Boom’. Tussen dit complex en de rivier lag de Groote Boom. Van 1690 tot ca. 1708 werd een vijfhoekig, deels stenen, fort gebouwd. |
Ga terug en rechtsaf: Jl MPU Tantular.
De stadswallen liepen van de Westerwalstraat, Noorderwalstraat, Oosterwalstraat, later Comediestraat genoemd, en Zuiderwalstraat; resp. de huidige Jl MPU Tantular, Jl Merak, Jl Centrawasi en Jl. Sendawa. Daendels liet de stad ontmantelen. [Geschiedenis van Indonesië, 364] Men kan de door Europeanen bewoonde wijken in een ouder en een nieuwer gedeelte onderscheiden: het eerste, dat tot 1824 door wallen en grachten omgeven was, ligt dichter bij de zee en gelijkt iets op een Zuid-Europeesch havenstadje; de huizen zijn er vlak aan de straat gebouwd en sluiten aan elkander, vele hebben twee verdiepingen, de straten zijn meerendeels nauw en onbeplant, en het geheel is daardoor benauwd, heet en stoffig. [Reisgids voor Nederlandsch-Indië, 70] |
Links: Nr 19 Bank Mandiri.
NHM
In de ‘vroegste tijd’ was dit de plaats van het kantoor van de gezaghebber VOC, op een kaart uit 1840: de plaats van “Residentie Bureaux” en op een kaart uit 1866: de plaats van “Societeit Amicitia”. Meer informatieOom Willem was vrolijk en opgewonden, zolang we in de stad waren. ’s Avonds gingen wij naar een concert in de sociëteit, waar een jonge Fransman erg aandoenlijk A vingt ans zong en overigens goede muziek slecht werd gespeeld. Maar we dronken champagne als water. Toen ik oom verweet, dat hij zijn neefje pijn had gedaan, lachte hij minachtend. “Zo, was die jongen van dat tikje al overstuur. Nu, ik zal het kruidje-roer-me-niet ontzien, maar vanavond in de soos zullen wij hem inwijden. ”Ik waarschuwde Charles, dat oom hem die avond dronken wilde maken. Tot mijn verwondering, scheen hij volstrekt niet uit zijn humeur. Integendeel, zijn ogen schitterden en ik geloof, zijn neus ook. ”Laat hem dat maar eens proberen. We zullen eens zien, wie dat het langste volhoudt.” Het was te Samarang. Ik stond in de sociëteit met een paar officieren te praten, toen een man van middelbaren leeftijd, bruin, verbrand, met een donkeren oogopslag en een forsche stem, mij plotseling op den schouder klopte met de vraag: ‘Wel jonker, hoe bevalt je het zeemansleven?’ We maken het ons zoo plezierig ondermekaar als mogelijk is, zei iemand die er jaren lang woonde, maar veel amusementen, zooals men die in de grootere steden vindt, hebben we niet. De sociëteit doet wat zij kan door bals, muziek en partijen en nu en dan hebben we hier liefhebberij-comedie – zoo b.v. van avond wordt Sneeuwwitje en De zeven dwergen vertoond door een troepje kinderen, meest leerlingen van een onzer verdienstelijke muziekonderwijzers, die zich voor die dingen verbazend veel moeite geeft.
De bouw heeft veel aandacht en het uiterlijk van het gebouw wordt van het begin af aan niet zo gewaardeerd: [De Locomotief, 12 Februari 1910], [De Locomotief, 28 Februari 1910], [De Locomotief, 31 Maart 1910], [De Locomotief, 11 Juni 1910] en [De Locomotief, 20 Juni 1910]. |
Rechts: Jembetan Berok.
Men is ijverig bezig te baggeren in de Semarangrivier. [De Locomotief, 4 Juli 1911] |
Links: Kantor Advokat.
Handelsvereeniging
Meer informatieToen ik als secretaris van de Handelsvereniging te Semarang, medio 1913, op voorstel van Lovink naar Buitenzorg vertrok om benoemd te worden als referendaris en sous-chef van de Afdeling Handel van diens departement, volgde Sneevliet me op. Het bestuur van de Handelsvereniging nam ten opzichte van onze socialistische overtuiging een ruim standpunt in: zolang we geen 'revolutionaire actie' voerden, werd ons de vrijheid gelaten, onze mening te verkondigen. Sneevliet werd als secretaris van die organisatie zeer gewaardeerd. Sneevliet werd als secretaris buitengewoon gewaardeerd. Met zijn scherp verstand en zijn grote energie wist hij de werkingssfeer en het ledental der Handelsvereniging sterk uit te breiden en ook als hij het met beslissingen van het bestuur niet eens was, voerde hij deze conscientieus en naar beste weten uit, al draaide hij voor de sociale opvattingen der bestuursleden geen hand om. Zijn socialistische overtuiging bleef hij trouw en zijn hart ging uit naar de massa der uitgebuite bevolking, waarvoor de koloniale exploitatie en het koloniale bewind een ramp betekenden. Het onrecht der koloniale verhouding had hij spoedig doorzien. Wij vernemen dat de Handelsvereeniging den 3en November een ledenvergadering zal houden ter bespreking van een reorganisatie der vereeniging ten einde tot een vruchtbaarder werkwijze te komen. [De Locomotief, 27 October 1911] Er is tot heden nog geen vast vergaderlokaal verkregen [voor de Gereformeerde Gemeente]. ’t Is een kegelen van den eenen naar den anderen hoek, althans sinds October 1916 werd door hoogergenoemden kring Zondags vergaderd eerst in de Fröbelschool te Bodjong, daarna ten huize van den heer Bruyn, ex-heilofficier, Oosterwalstraat; toen in een der lokalen van de Handelsvereeniging, Westerwalstraat, en dezer dagen in de School met den Bijbel, Karrenweg. [De Locomotief, 3 April 1917] Tevens adres van Advocaten- en Procureurskantoor Mrs. Sastromoeljono, Ko Kwat Tiong & Ko Tjay Sing. |
Links: Phapros RNI Group.
![]() Evenals de andere cultuurbanken wordt zij thans [1934] zwaar getroffen door de depressie. Hoe groot de verliezen zullen zijn, welke de Koloniale Bank tenslotte zal hebben af te boeken, is nog niet bekend. […] Volgens het laatste jaarverslag stond de Bank in relatie met 13 suikerfabrieken, waarvan er 5 geheel haar eigendom waren, 5 voor het grootste deel en drie voor een kleiner deel. […] De eigen suikerondernemingen stonden per ultimo 1933 te boek voor rond 5 miljoen gulden, de deelnemingen in suikerondernemingen voor f 8.284.501,-. Het is zeker, dat hierop in verband met de moeilijkheden in de suikercultuur zeer aanzienlijke afschrijvingen zullen moeten plaatsvinden. [Het Bankwezen, 184-193] |
Links: (Nr. 5) PT. Perkebunan XV. (Persero).
Vorstenlanden![]() En wie vandaag deze of gene van de achttien groote fabrieken in Djokja ziet, wier schoorsteenen uit het blauwig blinkende rietveld opsteken als uit een zomersche zee een vuurtoren, kan zich vermaken met de gedachte, dat op hetzelfde oogenblik misschien de een of andere couponknipper in Amsterdam of Den Haag of Harleveen in den vorm van een strookje papier de hem competeerende portie naar zich toe haalt van de schatten, onder dien blinkenden schoorsteen uit dat wimpelende riet te voorschijn geperst; en dat de orde-, vrede- en menschlievende Nederlander, zachtzinniglijk aldus knippende, metterdaad zich verklaart voor afstammeling-naar-den-gelde en politiek erfgenaam van oude Djokjasche Sultans en Soenans van Mataram, de verdrukkers, uitzuigers en keelbeulen van hun volk. Wel wonderlijk hangen in deze wonderlijke wereld de dingen aan elkaar ... [De Wit – Natuur en menschen in Indië, 70-72, 73-74] Meer informatieBij hare oprichting had de Cultuur Maatschappij eigen cultuurbelangen (in hoofdzaak koffie en indigo, voor een klein deel ook suiker en tabak) voor eene boekwaarde van bijna f 884.000,- en vorderingen op cultuurondernemingen ad ruim f 6.000.000,- . Het indirecte cultuurbelang overwoog dus verre. Doch ook bij de Cultuur Maatschappij toonde zich dezelfde ontwikkelingsgang als bij de andere cultuurbanken: geleidelijk nemen de direkte cultuurbelangen – ten deele in den vorm van aandeelenbezit – in omvang toe tegenover de indirekte, om deze tenslotte verre te overtreffen. [Het Bankwezen, 193-200] Dit voorstel is naar men het Alg. Hbl. mededeelt, gegrond op de omstandigheid dat de Cult. Mij. der Vorstenlanden bij tal van cultuurondernemingen in Indië de directie heeft, waarin de directeuren der Vorstenlanden in privé commissarissen zijn, zoodat zij, volgens meening van den voorsteller, voordeelen genieten welke hun persoonlijk niet toekomen, doch feitelijk aan de Cult. Mij. der Vorstenlanden. [De Locomotief, 19 Juli 1910] Naar wij vernemen, zal nu ook de Cultuurmaatschappij der Vorstenlanden een nieuw gebouw voor hare kantoren stichten. [De Locomotief, 26 October 1911] [1931 – Advertentie] De Cultuur-Maatschappjj der Vorstenlanden N.V. is opgericht in 1888 en gevestigd te Amsterdam. Zij wordt in Ned.- Indië vertegenwoordigd door haar Agentschap te Semarang. |
Ga linksaf: Jl Kepodang (Van Hoogendorpstraat).
Van Hogendorp
In Indië werd hij [Dirk van Hogendorp] een overtuigd tegenstander van het regeeringsstelsel der Compagnie. In stede daarvan wenschte hij de invoering van eene vaste belasting onder de inlander, met toekenning van individueelen eigendom of erfpacht; vrijheid van persoon vereenigd met rechtszekerheid ook voor den inlander, afschaffing van heerendensten en gedwongen leverantiën, gepaard aan de toekenning eener goede jaarwedde aan ambtenaren en regenten, en tevens vrijheid van handel in Indië en tusschen koloniën en moederland. In vele opzichten dus een programma, dat eerst in lateren tijd steeds meer in toepassing is gebracht. Ook was hij een krachtig tegenstander van den slavenhandel en de slavernij; in een toneelstuk ’Kraspoekol of de slavernij’, Delft 1800, trachtte hij de zedenbedervende gevolge der slavernij aanschouwelijk voor te stellen. [Encyclopaedie -II, 100-101]
Meer informatieHij was de zoon van Dirk van Hogendorp, die na eerst resident op Java te zijn geweest, gezant aan het Russische hof werd en door keizer Napoleon verheven tot het Comte de l’Empire, divisiegeneraal en aide de camp van Zijne Majesteit. Dirk van Hogendorp is ook bekend geworden als schrijver van een boek, getiteld ‘Kraspoekoel’, een voorlooper van Beecher Stowe’s ‘Uncle Tom’s Cabin’, waarin hij een treurig beeld ophing van de toenmalige slavernij hier in Indië. Van dit merkwaardige boek bestaat in den ganschen Archipel nog maar één exemplaar, vergeeld en door papierwormen geperforeerd. Het wordt bewaard in de bibliotheek van het Bataviaasch Genootschap. Men kan het daar inzien en lezen, maar het wordt niet uitgeleend. Aan boord schreef hij, zonder over aantekeningen te kunnen beschikken, want al zijn papieren waren in beslag genomen, zijn beroemd geworden Bericht van den tegenwoordigen toestand der Bataafsche bezittingen in Oost-Indië en den handel op dezelve, dat hij drukken liet zodra hij in Nederland terug was (1799). De Perron schrijft ook over de activiteiten van Willem, de vader van Dirk van Hogendorp: |
Rechts: (Nr. 3) Naamloos.
![]() Handelmaatschappij Erdmann & Sielcken. Toen ik tot hem toegelaten werd zag ik hem zitten in een lage rieten stoel aan een reusachtige schrijftafel, die de betrekkelijk kleine kamer voor minstens de helft vulde. Waar hij zat was een half-cirkelvormig stuk uit de schrijftafel weggezaagd, zodat hij voor driekwart door het blad omgeven was. Hij maakte op het eerste gezicht de indruk van een korte, dikke man, maar toen hij oprees om me de hand te geven, bleek hij alsmaar langer te worden, tot hij een hoofd boven mij uitstak.[Koch - Verantwoording, 70] |
Links: (Nr. 2-4) Naamloos.
![]() In 1853 werd [mede] door de Vrijmetselarij een 'hulpbank' opgericht, om mensen die in financiële moeilijkheden verkeerden, uit de handen van de woekeraars te houden. [Vrijmetselarij, 118-119] De spaarbank te Semarang is de oudste van alle spaarbanken in Ned.-Indë. Op initiatief van de afdeeling Semarang der Maatschappij tot Nut van het Algemeen werd in 1853 de Spaar- en Beleenbank opgericht. [In Surabaya in 1833!] [Semarang als centrum, 148-149] Slechts vermeldt het jaarverslag over 1888 dat in de maand Augustus van dat jaar een nieuw kantoor werd betrokken, dat de ontwerper, de heer G.L. Verver en de aannemer de heer F.L. Mahlerwein alle eer aandoet. [De Spaarbank te Semarang, 13, 17-18] |
Links: (Nr. 6-8) Bank.Mandiri.
![]() Nederlandsch-Indische Escompto Maatschappij. (1913 – de Bouwploeg: Elenbaas en Moojen) [Het bankwezen, 108-116] Tevens vestiging van het Hoofdkantoor van Rouwenhorst, Mulder & Co., N.V. Exploitatie en Producten Handel Maatschappij. Export van, cacaobonen, citronella olie, copra, droog veevoer, hars, koffie, maïs, oliehoudende zaden, peper, sojabonen, tapioca producten, vezels. Import van: metaal, metaalwaren en gereedschap. In het begin van de 20ste eeuw is een groot deel van de bevolking van Semarang Chinees. [De Locomotief, 14 October 1911], [De Locomotief, 17 Januari 1917] |
Links, op de hoek: (Nr. 12-14) Naamloos.
![]() verzekerde tegen: 5e Tegen diefstal, alsmede tegen schade door binnen- of buitenbraak, ook als die niet met diefstal is gepaard gegaan. 6e Tegen beschadiging van en door automobielen en motorfietsen (brand, explosie, zelfontbranding, ongevallen, wettelijke aansprakelijkheid jegens derden, persoonlijke ongevallen van den chauffeur en berijder). Het kapitaal der maatschappij bedraagt f 5.000.000, verdeeld in 2000 aandelen, elk van f 2500. [De Locomotief, 26 Maart 1917a] |
Links, op de hoek: (Nr. 16) Naamloos.
![]() Makelaarskantoor Monod, Diephuis & Co., een van de belangrijke makelaarskantoren. Kort nadat Tjen op de H.B.S. kwam, verliet mijn moeder ‘Oom en Tante’ om in Semarang (waar ze een zuster en zwager had wonen) een administratieve betrekking te aanvaarden op een makelaarskantoor. Het was toen in Indië nog altijd iets bijzonders voor een meisje te gaan werken. Oom en tante, vooral Oom, verzetten er zich eerst tegen en verklaarden dat niets haar behoefde te beletten bij hen te blijven. |
Rechts: (Nr. 15-19) Naamloos.
![]() Waarschijnlijk o.a. Toko Soesman Letterlijk maakte ik haar het hof die dag. Natuurlijk moest zij dadelijk na onze aankomst in de stad van de gelegenheid gebruik maken om inkopen van allerlei aard te doen. Wij liepen regelmatig de toko's af: van Soesman naar Thooft, van Wermuth naar Krüthoffer, van Chevallier naar de modiste. Het was een ochtend van gruwelijke marteling voor een buitenman. En ik gaf geld uit! Bij duizenden! Doch dat was wel het minste. Wat gaf een man, die in die tijd in de tabak was, om een handvol slijk der aarde?[Daum – Uit de suiker in de tabak, 156-157] |
Links: Braak liggend terrein.
'de Locomotief'
Zie, in den laatsten tijd worden er in de ‘Locomotief’ (het voornaamste dagblad van Indië) artikelen gepubliceerd, geschreven door Inlanders. In die stukken leggen zij hunne opinies bloot over veel, dat sedert jaren heimelijk de gedachten beroert van zoo niet alle, dan toch het grootste deel der Inlandsche ambtenaren. Niet alleen de hoogsten van 't land, doch ook de minderen laten hunne stemmen hooren. De dagbladen noemen dit een verblijdend teeken des tijds en juichen 't zeer toe. Meer informatieDe redactie van De Locomotief is van 8 uur v.m. tot 5½ uur n.m. op haar bureau aan de Hoogendorpstroomstraat Semarang, telefoon 88, te bereiken. Behalve voor dringende gevallen, schelle men de redactie niet op van 12 uur tot 2 uur n.m. [De Locomotief, 17 Mei 1917] Mr. Pieter Brooshooft, een der bekwaamste en literair meest begaafde journalisten van zijn tijd. Van zijn soms scherpe, maar altijd fijne pen ging een grooten invloed uit, en hij heeft zeker veel gedaan in het belang van land en volk in deze gewesten. Hij zag in 1845 het levenslicht in Giesendam, studeerde en promoveerde in de rechten in Leiden, doch wijdde zich geheel aan de journalistiek; ging in 1877 naar Indië als hoofdredacteur van de Semarangsche Courant, vervolgens van de Soerabaja-Courant en eindelijk van de Locomotief, welk blad door hem tot grote bloei werd gebracht. ‘Indië lijdt aan bloedarmoede’, schreef in 1884 de Semarangse journalist mr. Pieter Brooshooft in heilige verontwaardiging over hetgeen hij op zijn reizen door Java gezien en gehoord had, ‘de patiënt is jaar op jaar zoveel bloed afgetapt, dast deze dreigt te bezwijken aan vergevorderde anaemie.’Hij was het ook, die als hoofdredacteur van het dagblad De Locomotief, het initiatief nam tot een adres aan 12 vooraanstaande Nederlanders, waarin deze verzocht werden kennis te nemen van de ‘heilloze gevolgen’ van het bestuur in Nederlands-Indië. Dit adres, in de vorm van een ‘Open Brief’ die op 7 maart 1888 werd verzonden, bevatte 1225 handtekeningen van ingezetenen van Ned.-Indië. Het ging vergezeld van een door Brooshooft zelf samengestelde uitvoerige Memorie over den toestand in Indië, waar hij zijn beste krachten aan moet hebben gegeven en waar hij maanden en maanden aan moet hebben gewerkt. Veel gehoor heeft hij echter niet gehad en nog minder steun, noch van de regering, noch van vakgenoten. De hele beweging bloedde dood en het zou bijna twintig jaar duren vóór een nieuwe Minister van Koloniën een onderzoek deed instellen naar de ‘economische toestanden der Inlandse bevolking van Java en Madoera’. In de loop van 1935 hadden de grootste kranten van Nederlands-Indië met enthousiasme over de ontwikkelingen in Duitsland in 1933 bericht. De Java-Bode, Het Nieuws van de Dag voor Nederlandsch Indië, het Algemeen Indisch Dagblad en De Locomotief steunden zelfs voluit de oprichting van een Indische NSB. Die beweging was hier net zo reactionair, nationalistisch, ultrakoloniaal en openlijk fascistisch als in Nederland, maar ze heulde minder met het Duitse nationaalsocialisme en antisemitisme. Van politiek leven werd in Semarang niet veel gemerkt: het beperkte zich tot stemmen bij gemeenteraadsverkiezingen en de werkzaamheden in de raad. Maar meer dan de Europeanen in de andere Indische steden hadden die te Semarang oog voor de belangen van de kleine man. ‘De Locomotief’ had sinds de tijd dat mr. P. Brooshooft hoofdredacteur was geweest, de ‘ethische politiek’ voorgestaan. Ik lees liever de N.R.C. van een maand geleden dan welke krant uit Java ook. Behalve de voornaamste Indonesische bladen ontvang ik hier ook nog De Indische Courant en De Locomotief, maar wanneer ik al die kranten niet meer zou ontvangen, zou ik niet zoveel missen als wanneer ik de N.R.C. niet meer kreeg – zelfs voor de gewone berichten. |
Links: (Nr. 24) In zeer slechte toestand.
![]() Belastingconsulenten en Accountants, Kantoor H.J. Vooren, agent Olveh van 1879. De Kalakop boven de ingang duidt op een gebouw van architect Wolff Schoemaker.Er zijn de samensteller geen andere ontwerpen van Wolff Schoemaker in de binnenstad van Semarang bekend. Het is mogelijk dat het gebouw in opdracht van Tels en Co is gebouwd. Eind jaren ’30 was Tels gevestigd aan Kebon Laoet 41. [Wolff Schoemaker] [Het Indische Leven, -2- 11, 210] |
Rechts: (Nr. 25-27) Phapros. (Hoofdkantoor Oei Tiong Ham Concern – 1933, Liem Bwan Tjie).
Oei Tiong Ham
Donderdag j.l. heeft de Chinees Oei Tjong Hauw uit Semarang een bedrag van bijna anderhalf miljoen gulden aan de bezetters overhandigd. Het is de opbrengst van de suikervoorraden, die aanwezig waren in de goedangs van het Oei Tjong Ham-concern, waarvan deze Oei mede-direkteur is. Zijn gedrag gedurende de bezetting is zo pro-Japans geweest, dat de opperbevelhebber hem heeft benoemd tot Chinese afgevaardigde in de 'Tyuuoo Sangi In'. [Bouwer – Het vermoorde land, 326] Meer informatieKantoor- en bankgebouw van het Oei Tiong Ham Concern: Suikerfabrieken, Bankvereeniging, Handel Mij. Kian Gwan, Midden-Java Veem, Pakhuizen, Huizen Expl., etc. De heer Oei Tiong Ham gaat binnenkort naar Londen om daar een agentschap te openen. [De Locomotief, 5 Maart 1910] [1941] Een zeer groote plaats neemt in het Semarangsche Zakenleven ongetwijfeld het Oei Tiong Ham Concern in, als grootsche getuige van den nijveren geest van onze Chineesche medeburgers. Dit concern beheert zoowel industrieën, als im- en export-bedrijven in Ned.-Indië en China. Het hoofdkantoor is gevestigd te Semarang. [Semarang als centrum, 150] Toch heeft het grootste Chineesche concern van Java – het alombekende Oei Tiong Ham concern – voor het bouwen van zijn nieuwe hoofdkantoor [in 1931] nog de voorkeur gegeven aan de Hoogendorpstraat, maar dat geschiedde hoofdzakelijk om redenen van piëteit: men wilde het hoofdgebouw vestigen op de plek waar wijlen majoor Oei Tiong Ham jarenlang zijn kantoor heeft gehouden. [Semarang Jaarboek 1935, 56] |
Links, op de hoek: Nr 34 Bank Mandiri.
Op deze foto ziet men een modern gebouw, dat niet voor de tropen geschikt is. [Van Wonen, 87] → Uit architectonisch oogpunt beschouwd spant onder al deze aanwinsten de kroon het nieuwe gebouw waarin thans de kantoren van de ‘Nederl. Indische Handelsbank’ […] zijn gevestigd. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift, -11, 30-31] |
Steek de Jl Pekojan over.
Het tweede pand links:
![]() n de zestiger jaren [van de 19de eeuw] bestond te Semarang de firma J.A. van der Linde, waaruit in het jaar 1875 aldaar door de Heeren J.A. van der Linde en J.C. Teves de firma van der Linde en Teves werd opgericht, welke zich, behalve met den handel in alle soorten van ijzerwaren en benoodigdheden voor fabriek- en landbouwondernemingen, ook bezig hield met den import van koopwaren van algemeenen aard, waarvan er diverse in den loop der jaren kwamen te vervallen. Toen nu in 1888, nadat de Heer Teves reeds was uitgetreden, de omzetting in een Naamlooze Vennootschap, genaamd ‘Maatschappij tot voortzetting der zaken Van der Linde & Teves’ plaats vond, bleef het bedrijf in het oorspronkelijke pand aan de Van Hoogendorpstroomstraat te Semarang gevestigd. [Lindeteves-Stokvis, 1-11] |
Ga even terug en linksaf: Jl Pekojan.
Hedenmorgen zagen we nog in de kampongs in de omgeving van Pekodjan in buurten, waar de pest reeds vele slachtoffers maakte, een chaos van vuil en verwaarloozing, van allerellendigste woonkrotten en legioenen ratten herbergende oeroude muf-donkere pakhuizen, alle beschrijving tartend. [De Locomotief, 22 Maart 1917] |
Ga bij de 2de zijstraat rechtsaf: Jl Kenari (Zuidergrachtstraat).
Ga linksaf: Jl Kenari (Handelstraat).
Links: Nr. 8 "Paberik Hygeia". In slechte staat.
Hygela
Twee jaren later vertrok hij naar Semarang, als employé van de firma R. Klaasesz en Co., die een apotheek en een fabriekje voor limonade exploiteerde, en drie jaar later werd hem de gelegenheid geboden, het gehele bedrijf over te nemen. Tillema was een dynamisch werker, vol ideeën en nieuwe plannen. Hij bouwde het limonadefabriekje om tot een voor die tijd hypermoderne fabriek voor koolzuurhoudende dranken en durfde het als eerste in het toenmalige Nederlands-Indië aan, daarvoor een gebouw in gewapend beton op te richten. [Koch – Batig slot, 80-81] Meer informatieOnder zijn aandrang, waarbij hij vooral steun vond bij de gemeenteraadsleden De Iongh en Westerveld, werd in Semarang de kampongverbetering ter hand genomen. Tillema ging er met een fototoestel op uit en maakte tientallen opnamen van kampongwoningen met de weggetjes, goten enz. Daarvan werden lantaarnplaatjes gemaakt. Dan ging hij de boer op om het publiek duidelijk te maken, in welke bedroevende omstandigheden een groot deel der bevolking náást de kapitale woningen der Europeanen leefde. H.F. Tillema, die in 1896 als apotheker in Indië was begonnen, ontdekte dat de import van koolzuurhoudende dranken enorm groot was, omdat men niet over goed drinkwater beschikte. Hij besloot zelf een fabriek te stichten. Het werd een modelinrichting, die weldra alom gewaardeerde dranken met het merk Hygeia produceerde. [Locale Techniek, -7-2,33] Architect Jordaan: […] en de nieuwe fabriek der firma Klaasesz zullen het aspect der Kerkstraat verbeteren. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift, -11, 30-31] |
Ga rechtsaf: Jl Agus Salim (Djoernatan).
Het complex, waarin thans de woningverbetering en de pest-gevaarlijk-verklaringen plaats vinden, is vrijwel het vuilste deel der stad en wordt begrensd: ten Noorden door den grooten weg Djoernatan. [De Locomotief, 26 Juni 1917b] |
Links: Side Pocket (vanaf zijstraat tot zijstraat).
Plaats van de voormalige Politie Kazerne, voordien een militaire kazerne, waar van 1787 tot 1808 het Würtenbergsche Legioen was ondergebracht. Waarom is Samarang ook als garnizoen zo gewild? toch niet alleen om haar overeenkomst met een hollandsch provincie-stadje; dat maakt den eersten indruk wel aangenaam, doch die gaat voorbij. Neen, de reden moet elders gezocht worden. De militairen vormen er geen afzonderlijke kolonie zoo als te Batavia; de kazerne ligt er in de stad, de officieren wonen in privaathuizen; al wat het soldatenkleed draagt, leeft niet afgescheiden van de maatschappij, maar maakt er hier weêr een deel van uit, fraterniseert met de burgers. |
Ga de brug over en vervolg de Jl Agus Salim (Aloon Aloon Midden).
Links: De door brand verwoeste Pasar Johar.
![]() Begin 1931 de grond gekocht. [Gedenkboek Semarang, 108] Huur van pasarplaatsen [Locale Techniek, -2, 50] |
Ga rechtsaf: Jl Arief Rachman Hakim (Aloon Aloon Oost)
Rechts: Telekom. (Telefoonkantoor – 1912, Snuijf).
Telefoonkantoor![]()
Meer informatieJammer echter dat het gebouw zal worden opgericht op een plek achter het postkantoor, nabij het koffiepakhuis, zoodat het verscholen zal zijn en niet goed in het oog zal vallen. [De Locomotief, 18 Februari 1910] |
Ga terug en rechtsaf: Jl Agus Salim (Aloon Aloon Midden).
![]() |
Situatie ± 1913 – De route van de wandeling is in groen aangegeven.
Links en rechts de voormalige Aloon-Aloon.
Semarang is niet in het bezit van een fraaie aloon-aloon, welke zoo vele Indische steden en binnenplaatsen siert en welke voorheen het aantrekkelijke kenmerk was van vrijwel iedere Indische plaats – het wijde groene grasveld, met op de hoeken de hooge waringins. In Semarang is men aan dit gemis reeds lang gewend; talrijke vaak leelijke bouwsels hebben elk op hun beurt een grot stuk van de aloon-aloon afgenomen, de tramlijn snijdt er schuin doorheen, totdat er nu eigenlijk nog maar een paar grasvelden en, naast den Pasar Djohar, een kaal terrein over is. [De Locomotief, 20 Januari 1927 (3,2)] [Kousbroek – Wonderen, 388-389] |
Ga linksaf: “Pasar Barat” / Jl Alun Alun Barat (Regentweg).
Recht vooruit lag de voormalige regentswoning.
Maar ditmaal, op den jongsten derden Dinsdag in September was er dan toch wel iets ‘tropisch’. Het baarde eenig opzien in de zaal vol gouden uniformen toen daar rustig binnenschrijden kwam, rustig en vol gratie als alleen den Oosterling eigen is, de regent van Semarang, die zijn mooiste sarong, vermoeden we, had aangetrokken. En naast hem, klein maar gracieus als een sprookjesprinses, ging de raden ajoe. Ze namen plaats op de stoelen in de rij der leden van den Raad van State en mr. Koster, ook in vol ornaat, de secretaris-generaal van het Departement van Koloniën, nam achter hen plaats en bracht beiden van het ceremonieel der plechtigheid op de hoogte. [Het Indische Leven-7, 1169] |
Ga rechtsaf Jl Alun-Alun Selatan (Aloon Aloon Zuid).
Recht vooruit: Masjid Agung Semarang of Masjid Kauman.
Achter de poort een gedenksteen: “Anno 1756 – Ter gedachtenis onder de regeering van Heere Nicolaas Hartingh Raad extra-ordin = van Neêrlands India, mitsgaders Gouw = & Direct = van Java Is deze TEMPEL volbouwt door den Adepatty Soeraadiman”: een herinnering aan de vorige moskee. Het huidige gebouw dateert uit 1890. |