Laatste waarnemingen zijn gedaan in 2016.
De wandeling in PDF formaat.
Begin van de wandeling: Jl Sedap Malam (Sedep Malemweg) op de hoek van de Jl Walikota Mustajab – Jl Gubeng Pojok (Ondomohenweg).
Rechts: op de hoek.
|
In het wegenplan vallen direct op de breede Canalaan [Jl Kusuma Bangsa] en de Ketabang boulevard [Jl Jaksa Agung Suprapto]. De verlengging van de Canalaan tot het kruispunt Kallianjar-Oendaän Koelon zal nodig blijken. Ketabang wordt, doordat daarop terrein werd gereserveerd voor het Raadhuis, de H.B.S., de Jaarmarkt, de Burgemeesterswoning en de woning van den Marine-commandant meer en meer een middelpunt. [Nieuw Soerabaia, 12] |
De
Links: Walikota (Raadhuis 1925-‘27, Citroen).
Gemeentehuis
Soetomo had zich door zijn energieke en doelbewuste arbeid een plaats in de Soerabaiase gemeenschap veroverd. Hij was geen non-coöperator en toen hij in de eerste helft van 1927 tot lid van de gemeenteraad benoemd werd, accepteerde hij deze zetel, in de hoop, daar ten bate van zijn volk praktisch werkzaam te kunnen zijn. Ruim een jaar later trad hij, met drie geestverwanten, weer uit de raad, naar aanleiding van een wethouders benoeming waartegen zij krachtig, doch zonder succes, geopponeerd hadden. De vruchteloosheid van dit verzet maakte hun duidelijk, dat de samenstelling van de gemeenteraad, waarin een beperkt aantal zetels voor Indonesiërs gereserveerd was en waar zij altijd in de minderheid zouden zijn, dermate ondemocratisch was dat wat zij wilden ieder ogenblik door een Europese meerderheid kon worden belet. Dat was geen samenwerking en zij bedankten er voor. Meer informatieCitroen: In 1925 werd eindelijk besloten, een deel van het toekomstige raadhuis, zij het dan ook op veel bescheidener schaal, uit te voeren. De plannen werden in zooverre gewijzigd, dat de tijdelijke gebouwen zouden blijven staan, totdat het geheele complex gereed zou zijn, terwijl de achtervleugel voorlopig als tijdelijk raadhuis zou worden ingericht. Zelfs was er sprake van de raadzaal, die nu hierin werd aangebracht een tijdelijk karakter te geven; van dit idee is men echter tenslotte weder teruggekomen. Waarop tenslotte nogmaals de nadruk moge worden gevestigd, is, dat het thans bestaande hoofdgebouw ontworpen is als kantoor of onderdeel van het toekomstige raadhuiscomplex. Wat eenvoudig binnenpleingevel zou zijn is nu, en misschien voor zeer langen tijd, hoofdgevel geworden. Hierdoor heeft het bouwwerk een min of meer tweeslachtig karakter gekregen. [Locale Techniek-3-1, 12-14] In 1929 werd de Vaderlandsche Club opgericht, welke sedert naast het I.E.V. zich een belangrijke positie in den Raad, naar ledental en gezag wist te verwerven. Verder vonden er vertegenwoordiging de Christelijke Staatkundige Partij en de Indische Katholieke Partij. De Indische Sociaal-Democratische partij slaagde er niet in duurzaam een zetel te veroveren. [Nieuw Soerabaia, 33-34] |
Ongetwijfeld behoort het Soerabajasche raadhuis tot het belangrijkste wat Citroen maakte. Bij beoordeeling moet bedacht worden, dat het op zich zelf staande gebouw feitelijk een onderdeel vormt van een groter geheel. Plattegrond en daaruit voortvloeiende opstanden, speciaal van de midden-partij wijzen dat uit. Niettemin getuigt dit werk van Citroens talent en in het bijzonder van de groote zorg, die hij besteedde aan een in wezen zinvol, maar wellicht te geprononceerd detail. Bij de steenarchitectuur komt dit bezwaar vooral tot uiting. Ik wijs op de machtige vergaarbakken der afvoerpijpen, de talrijke spuiers van galerijvloeren en dgl., van welke onderdeelen de plastische werking ten gevolge van de afstekende kleur (gebouchardeerd beton) nog verhoogd wordt.
Ga rechtsaf Jl Jimerto (Djimertoweg).
Ga linksaf Jl Wijaya Kusuma (H.B.S. straat).
Rechts: 48 SMA Negeri 3.
|
Roeslan Abdulgani: De HBS werd in de Nederlandse tijd niet alleen een symbool van succes voor het Nederlandse kolonialisme, maar was tevens een symbool voor de wil van het Indonesische volk om dat kolonialisme te vernietigen, want te samen werden daar hun leiders afgeleverd. Van deze school kwamen veel Nederlandse leiders, onder wie luitenant Van Mook, de laatste gouverneur-generaal. En van de Indonesische leiders noem ik Boeng Karno, de eerste president van Indonesië, Try Sutrisno (de huidige vice-president), en wijlen Soedjatmoko (onder meer ambassadeur in Washington). [Verboden voor honden, 162] Roeslan Abdulgani: Nu lagen er inderdaad enorme obstakels in de weg voor toelating tot de HBS. Ten eerste moest je vader een goede positie hebben bij het Binnenlands Bestuur en ten tweede moest je bepaalde vakken die de mulo niet gaf onder de knie hebben. Daarom was een toelatingsexamen verplicht in de vakken goniometrie, stereometrie. scheikunde en mechanica. Verder moest je minstens een 7 hebben voor Nederlands en de drie andere Europese talen. [Verboden voor honden, 162,164] Roeslan Abdulgani: Een ander uitstekend voorbeeld was later het onderwijs op de HBS, waar ik kennismaakte met de verplichte lectuur van Multatuli. Zijn beroemde Mak Havelaar, of de koffijveilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij. Notabene een aanklacht van het zuiverste water tegen het koloniale systeem, als verplichte lectuur op de HBS, produkt van dat systeem. lk vraag me nú nog af hoe dat mogelijk was. Waren er bij het departement van Onderwijs en Eeredienst misschien mensen met een schuldgevoel die, door de Havelaar verplicht te stellen, een boete dachten in te lossen? lk weet het niet. [Verboden voor honden, 166-167] Roeslan Abdulgani: De hele klas was verbluft door deze reactie van onze leraar. Iedereen zweeg. De een omdat hij zich aan hem ergerde, de ander omdat hij het volkomen met hem eens was. Enkele dagen later meldde de pers dat, na de aankomst van de Zeven Provinciën in Batavia, de overleden bemanningsleden op het strafeiland Onrust in de Baai van Batavia werden begraven. Tegelijk met de stoffelijke resten werden de bemanningsleden die in verzet waren gekomen, met de handen geboeid in kettingen naar het eiland overgebracht en daar opgesloten. [Verboden voor honden, 167-169] 'Spuit elf geeft ook modder,' zei een leraar van de eerste klas van de hbs. De oudste dochter had die uitdrukking nog nooit eerder gehoord, meende dat het op haar leeftijd sloeg en voelde zich diep vernederd. Ze maakte voortaan geen opmerkingen meer als haar iets werd gevraagd. Veel kinderen bij haar in de klas waren veertien, zelfs vijftien jaar. Na wat onwennigheid in de eerste dagen begin ik al snel Surabaja weer terug te kennen en maak lange tochten te voet. De vroegere gouvernements-HBS (zeer vervallen), waar we prikken tegen de pest haalden, als er weer eens epidemietje op uitbreken stond, via de vroegere Cannalaan (met de Passar Malam, nu THR geheten) naar mijn lagere school. |
Ga linksaf: Jl Pacar (Patjarweg).
Rechts: 17.
  De Armenische St. George-kerk, gelegen aan den Patjarweg op Ketabang. Op 9 October 1927 had de eerste steenlegging plaats van dit godsgebouw, dat ontworpen werd door H. Estourgie. Ongeveer twee maanden later, n.l. op 11 December 1927 werd de kerk ingewijd door Reverend V.S. Vardan. De kosten van het gebouw en den grond werden betaald uit fondsen, welke in de zeventiger jaren der vorige eeuw waren vermaakt door de Armenische dames, mevrouw Mariam Khatoen Arathoon en haar zuster mej. Thakouhia Manuk.Tot het gebouwen-complex behoort, behalve kerk en pastorie, de Edgarhall en een school. De hall, welke men te danken heeft aan de gebroeders Edgar, werd in 1927 geopend. Men vindt er een vast tooneel voor schoolfeestjes en voorstellingen. De hall dient ook als bibliotheek en leeszaal. [Nieuw Soerabaia, 38] |
Ga rechtsaf Jl Supranto (Ketabang Boulevard).
Ga rechtsaf Jl Ambengan.
Links: 29 SD Ketabang 1.
|
Deze scholen werden zoo goed mogelijk ingericht, om te kunnen concurreeren met de onderwijsinrichtingen van het Gouvernement. Maar naast de gewone leervakken werd ook onderwijs gegeven in Bijbelsche geschiedenis. Van eenigen dwang, om Christen te worden, is hierbij echter geen sprake, evenmin als bij de medische Zending. Zonder aarzelen heeft de Geref. Zending de facultatiefstelling van het godsdienstonderwijs aanvaard, d.i. de leerlingen, die dat begeeren, worden van het godsdienstonderwijs vrijgesteld. [Indië, geïllustreerd weekblad, 5, 827] |
De Vereeniging tot bevordering van
Ga terug naar de Jl Supranto en ga rechtsaf.
Rechts: Jl Kemuning (Kemoeningstraat).
|
Hij wist nog dat we daar in de Kemoeningslaan hadden gewoond en zei dat hij in diezelfde buurt had gewoond, in de Cannalaan. Ik liet niet merken dat hij uit mijn geheugenarchief was gevallen of om de een of andere reden daarin nooit was opgenomen. Hij bleek les te hebben gehad van de vioolleraar die in Soerabaja onze overbuurman was en we vonden een aanrakingspunt in de gedeelde herinnering aan mijn hond die in de voortuin ging zitten huilen van ellende wanneer de lessen begonnen. We hadden opeens veel om over te praten. [Zikken – Indische Jaren, 61-62] |
Ga de 4de straat rechtsaf Taman Kusumabangsa (Cannaplein).
|
Mijn onwettige vader Willem Nolan was als Indo-Europeaan geboren in Djember en had zijn rechtenstudie in Nederland gevolgd. Als advocaat hield hij kantoor ergens aan het Rozenplein in Soerabaja. |
Links: Taman Makam Pahlawan.
Op het meest westelijk gedeelte van het ereveld liggen de strijders die in de gevechten in 1945 zijn omgekomen. Van een groot aantal is de naam niet bekend.
|
Zoo weet ik
[Reybrouck – Revolusi, 470-471] |
Op Oost-Java kwam het eind oktober [1945] tot grote gevechten in Soerabaja. Een Brits-Indische brigade van ca. drieduizend man landde er op de 25ste, eiste door middel van luchtpamfletten dat de Indonesiërs hun wapens zouden afgeven – drie dagen later braken gevechten uit. Daags daarna, 29 oktober, wisten Soekarno, Hatta en Sjarifoeddin te bereiken dat de wapens rustten. Niet lang! Toen Soekarno op de 31ste in een radiotoespraak op handhaving van de orde aandrong, waren alweer gevechten uitgebroken. Op 9 november arriveerde de Britse zware kruiser ‘Sussex’. De nieuwe Britse commandant stelde opnieuw de eis dat de wapens zouden worden ingeleverd – dat werd opnieuw geweigerd en Soerabaja, waar de Britten troepen ter sterkte van een divisie inzetten, was vervolgens drie weken lang het toneel van bloedige gevechten waarbij de Indonesische strijdgroepen naar schatting zesduizend man verloren. Soerabaja moesten zij prijsgeven maar hun strijdlust was niet gebroken.
Recht vooruit: Tech Mall – Taman Hiburan Rakyat (het terrein van de Soerabajasche Jaarmarkt).
Jaarmarkt In October jl. was ik voor een paar nachten op Soerabaia en logeerde in een hotel. Er was Jaarmarkt, half tentoonstelling, half kermis, en elk jaar moet ik daarheen om ervan te vertellen in de krant. Jammer, dat het elk jaar hetzelfde is op die Jaarmarkt en dus kost het de grootste moeite om elk jaar voor den dag te komen met een eenigszins nieuw verhaal![Walraven – Brieven, 370-371] Op de Jaarmarkt zie je n.l. alle menschelijke zijden van Indië, behalve de Indo’s, die zich nooit kunnen laten gaan. Maar vooral zie je er echte Hollanders van allerlei slag, die geheel met elkaar verbroederen op zoo’n avond en dan kan het heel gezellig worden. Helaas zijn er vele, zeer vele van mijn oude kennissen niet meer hier te vinden, weg naar Holland, of dood, of gepensionneerd of werkloos. [Walraven – Brieven, 256-257] Er was een krijgsgevangenkamp gevestigd op het voormalig jaarmarktterrein aan het Cannaplein, vlak bij de wijk Tambaksarie. [Birney – Tolk van Java, 131-132] Meer informatieDe eerste jaarmarkt in Nederlandsch-Indië werd in 1905 te Soerabaia georganiseerd door den toenmaligen Controleur J.E. Jasper, daartoe in staat gesteld door financieele hulp van de Regeering; hoofddoel was daarbij de bevordering van de Inlandsche nijverheid. Deze jaarmarkt was een succes en leidde tot een belangrijk grooteren opzet in het daarop volgende jaar, wederom met financieelen steun van de Regeering. [Nieuw Soerabaia, 257-265] Inmiddels wordt in 1910 te Soerabaja de eerste Inlandsche meisjesschool voor verder gaand onderwijs, ook in het Nederlandsch, opgericht. De grondslag voor de financiën dier school vormde een ruim batig saldo van de Soerabajasche Jaarmarkt, dat op initiatief van den assistent- resident Jasper, de ziel van het Jaarmarkt-Comité, ten nutte van den Inlander zou worden besteed. Deze school kreeg den naam Mardi-Kenja, d.i. Tot nut der jonge vrouwen. [Indië, geïllustreerd weekblad, 7, 677] Soerabaia meent echter, dat het oogenblik gekomen is om in 1923 daar ter stede een jaarbeurs te organiseeren. Blijkens een aan een commissie verstrekte opdracht zal nagegaan worden of met de Regeering en met de bestaande jaarbeursvereeniging overeenstemming te krijgen is, om door een ‘proef’ te laten uitmaken of Soerabaia zich niet meer dan Bandoeng voor een beursstad eigent, terwijl bij mislukking der onderhandelingen bestudeerd zal moeten worden, hoe de bestaande Passer Malem geleidelijk tot jaarbeurs zal kunnen uitgroeien. [Indië, geïllustreerd weekblad, 6, 495-497] Besprekingen met het Soerabajasche Comité hadden er echter toe geleid, dat de gegronde verwachting mocht worden gekoesterd, dat eene oplossing zou worden gevonden in dien zin, dat te Soerabaja een jaarmarkt – geen jaarbeurs – zou ontstaan en dat het jaarbeurswezen in één hand zou blijven n.l. in die van de bestaande Bandoengsche vereeniging. [Indië, geïllustreerd weekblad, 6, 635] Verschillende passers malem werden hier in den loop der jaren voor liefdadige doeleinden op initiatief en met medewerking van vooraanstaande Chineezen gehouden; zij zijn feitelijk te beschouwen als voorloopers van de in 1923 opgerichte Jaarmarktvereeniging, waaraan Chineezen eveneens een belangrijk werkzaam aandeel hebben gehad en waarin veel Chinees kapitaal is gestoken. [Nieuw Soerabaia, 70] Wij vermelden in dit verband dat in september in Soerabaja een van de kampen, in een school gevestigd, werd opgeheven: de gevangenen moesten naar het z.g. Jaarmarktkamp lopen. Hun bagage moesten zij dragen. Ds. Hamel zag bij die gelegenheid een gevangene voor het vertrek achter elkaar een blik boter opeten en zag de man in snikken uitbarsten toen hij één van zijn drie koffers niet kon meetorsen. [Het Koninkrijk der Nederlanden, 11b, 645] |
Ga rechtsaf Jl Kusuma Bangsa (Cannalaan).
| De Cannalaan is een gedeelte van den toekomstigen grooten verkeersweg Wonokromo-Ngagel-Goebengboulevard-Signaalstraat-Cannalaan-Kaliondoweg-Simokerto-Citadelweg naar Oedjoeng of Tandjong Perak; de breede Ketabang Boulevard houdt echter plotseling nabij het Cannaplein op. Deze oplossing is, bekeken uit een verkeersoogpunt en uit een oogpunt van stadsuitbreiding, niet gelukkig. [Nieuw Soerabaia, 12] |
Ga na no 96 linksaf: Jl Ambengan Batu III.
|
Zoo komt het dan ook, dat in de door de Gemeente op Ketabang, grenzend aan de spoorbaan, gestichte kampongs Ambengan en Djimerto slechts weinigen van de oorspronkelijke bewoners van het land Ketabang terug te vinden zijn. In genoemde kampongs bouwde de Gemeente 163 woningen. [Nieuw Soerabaia, 164-165] Het stratenplan en de bebouwing van Ketabang-Oost zijn ontworpen door Vistarini. |
← meteen rechts, no 4.
Ga rechtsaf: Jl Ambengan Tengah.
Ga bij het verlaten van de kampong even rechtsaf en steek de Jl Ambengan over.
Ga rechtdoor: Jl Kanginan (Kanginanweg).
Rechts: nr. 39 en 49.
|
|
Teneinde de bouwkosten der woningen in dezen tijd van hooge materiaalprijzen en arbeidsloonen zooveel mogelijk te drukken, werden de kleinere [woningen] over het algemeen twee aan twee gekoppeld. De 24 woningen aan den Kanginanweg werden zelfs in geheel aaneengesloten rijen gebouwd. Ook de oppervlakte der vertrekken werd zooveel mogelijk beperkt. Men gaf de voorkeur aan een grooter aantal vertrekken met kleiner oppervlak, vooral ten gerieve van groote gezinnen.