Laatste waarnemingen zijn gedaan in 2017.
De wandeling in PDF formaat.

Begin van de wandeling: Spoorwegovergang Jl Jagran Lor / Malioboro. Ga vervolgens in zuidelijke richting.
Rechts: (no 195) hoekhuis.

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam hoekhuis

 

[Uit een artikel over Architectuur in het Bat. Nieuwsblad van februari 1914 van een onbekend auteur:]
In den woningbouw mag toch zeker de eigenschap van doeltreffendheid wel op den voorgrond gesteld worden en is een aardig topgeveltje, hoe oprecht ook in zijn naaktheid, bijzaak. In ons tropen-klimaat is een topgevel zelfs onlogisch; wij verlangen voor alles schaduw en regenwering, geen schijn-architectuur, geen valsche herinnering aan een Hollandsch buitenstadje. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift-17, 76] 


Links: Inna Garuda (Grand Hotel – 1911, Harmsen en Plagge / 1930 grote verbouwing, Louzada).

Grand Hotel

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Harmsen Plagge

Wij waren in Djokja de gasten van de Nederlandsch-Indische Hôtelvereeniging in het Grand-Hôtel en gaarne beveel ik het Grand-Hôtel aan als zindelijk en goed gedirigeerd.
[Couperus – Oostwaarts, 188-189] 

In Jogja logeren we in ‘het' hotel. Eens het speelverblijf van de suikerkoningen: Grand Hotel de Jogja, dan staatshotel Merdeka, nu weer (in particuliere handen) hotel Garuda, weerspiegelt het niet in zijn namen alleen een stukje koloniale en na-koloniale geschiedenis.
[Romein-Verschoor – Met eigen ogen, 21-22] 

Het Garudahotel vlak bij het station is een museumstuk van koloniale stijl uit de jaren twintig: hoge zalen, hoge kamers, vol massieve sombere meubelstukken van gepolitoerd hout, en nog voorzien van klamboe-bedden als vierkante dozen van gaas, donkere Singapore-klapdeurtjes naar de voorgalerijen en balkons.
[Haasse – Krassen op een rots, 166] 


Rechts: (no 179) Indomaret.

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Juliana Apotheek Pharmaceutische Handelsvereeniging J Gorkom CoJuliana Apotheek van de Pharmaceutische Handelsvereeniging J. van Gorkom & Co.

In het jaar 1865 richtte de Heer J. van Gorkom, afkomstig uit een welbekende familie in de wereld der medici, te Djocja de firma op, welke in de eerste jaren met allerlei moeilijkheden te kampen heeft gehad. Zoo werd in 1868, het beruchte aardbevingsjaar, het gebouw geheel verwoest, waarna de zaken voorloopig in een loods op den vlak bij gelegen passar moesten worden voortgezet. [De Koloniale Roeping, A 23] 

Met behulp van Maga en Melk bereidt men de Yoghurt, eene smakelijke, zeer licht verteerbare en voedzame spijs. Wetenschappelijke brochure over Yoghurt van Dr. Groneman wordt op aanvrage gratis toegezonden.
J. Van Gorkom & Co. – apothekers – Djokjakarta. [De Locomotief, 22 Februari 1910] 
[Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië – 1ste deel, 829] 


Rechts: (no 177) Batik (Horlogemaker, opticien, juwelier A. Mayer).
Links: (no. 54) – Dewan Perwakilan Rakyat Daerah Propinsi Daerah Istimewa Yogyakarta (Vrijmetselaarsloge 'Mataram').

Loge Mataram

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Vrijmetselaarsloge Mataram

Van een werkelijke ‘doorbraak’ was intussen pas in 1871 sprake toen Pangeran Ario Soerjodilogo (1835-1900) lid werd van loge ‘Mataram’ in Djokjakarta, een loge die een jaar eerder was opgericht. De naam is ontleend aan het oude middenjavaanse rijk dat aan het begin van de 17de eeuw de strijd had aangebonden met de Compagnie. De keuze van die naam is zeker opmerkelijk te noemen. [Vrijmetselarij, 39-40] 

Opmerkelijk is verder dat het gebouw waarin de loge bijeen kwam, in bruikleen was afgestaan door de sultan van Djokja. Ook dat moet beschouwd worden als teken dat er tussen loge en vorsten een bijzondere verhouding bestond. [Vrijmetselarij, 113] 
Voor het gebouw staat een standbeeld van Generaal Sudirman. De moskee is gebouwd rond 2000.


Rechts: 123 – Kimia Farma 21 (Chemicaliënhandel en Apotheek Rathkamp & Co.).
Links: Malioboro Mall.

Op de bovenste verdieping is een foodcourt waar we wat willen eten. Aan de tafeltjes zitten honderden Yogyanezen zich te goed te doen en aan de vele counters staan kleine middenstanders klaar met hun warme of koude lekkers.
[Vervoort – Retourtje tropen, 156-158] 


Links: Ongeveer op de plaats van Hotel Mutiara lag de Neutrale Inlandse Meisjesschool en daarnaast lag de Neutrale Inlandse Jongensschool.

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Neutrale Inlandse MeisjesschoolAls de godsdienst-quaestie er buiten bleef, men wat dat betrof zich strikt neutraal hield, zou er niets geen gevaar te duchten zijn van het fanatieke deel der natie. Zonder godsdienstige propaganda zou men, zonder vrees de fanatieken tegen zich in het harnas te jagen, dat zegenend liefdewerk over geheel Java kunnen doen.
[Kartini – Door duisternis tot licht, 365] 

Zo bestond er een tegenstelling tussen Vrijmetselarij en Indische regering wat betreft de bevordering van het onderwijs aan Indonesiërs. In de vorm van neutraal, niet-christelijk onderwijs in 1912 in Djokja ter hand genomen, was daar de ‘Hollandsch-Inlandsche Schoolvereeniging’ opgericht die onder leiding stond van prins Notodirodjo en waarvan, al even ongehoord in die dagen, het bestuur in meerderheid uit Indonesiërs was samengesteld. Het initiatief van de ‘Schoolvereeniging’ kreeg de steun van de sultan van Djogja, die een flink bedrag voor de bouw van een jongens- en meisjesschool beschikbaar stelde. Ook de leden van loge ‘Mataram’ beijverden zich om er een succes van te maken en al spoedig telde de school honderden leerlingen. [Vrijmetselarij, 184] 
Bij kaartje: 61. Rathkamp apotheek; 62 Loge ‘Mataram’; 63. Bouwk. Bureau ‘Sitzen en Lauzada’; 64. Autohandel ‘Ford’; 65. Neutr. Inl. Meisjesschool; 66. Neutr. Inl. Jongensschool; 140. Opiumverkoopplaats. NB. De naam van de straat is Petjinan.


Links: 14 – Kantor Gubernur.
Ga links af, de weg in en ga bij de T-kruising links, rechts, links.: (de Dalem van den Rijksbestierder.)

Rijksbestierder

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Dalem van den Rijksbestierder

Deze vizier draagt op Java den titel van Radin-adipati, hetwelk gevolgelijk de hoogste rang na dien van den Vorst zelven is. De Radin-adipati behoudt zijn gezag zoo lang de Souverein met zijne vleijerijen te vreden is, en oefent alsdan eene onbepaalde magt uit, die zich in sommige omstandigheden zelfs over de leden van het Vorstelijk gezin uitstrekt. Van hem komen alle bevelen van den Souverein af, en niemand kan dezen laatsten genaken, zonder tusschenkomst van den vizier.
[Olivier – Tafereelen I, 126-127] 

Het middenplafond, dat met veel zorg bewerkt is, bestaat uit twee gedeelten, van elkaar gescheiden door een rijk versierde dwarsbalk, dodo peksi (vogelborst) genaamd. De twee ruimten, die door deze scheiding ontstaan zijn, worden aangevuld met geprofileerde en bewerkte balken, op elkander gelegd telkens met een kleinen voorsprong. Dit aantal, dat steeds oneven is, varieert tusschen 3 en 9. Een op dergelijke wijze gevormd trapgewelf draagt den naam van singoep. Overeenkomstig het aantal opgelegde balken spreekt men van singoep teloe (3 balken), die men aantreft bij aanzienlijken, singoep limo (5) en singoep pitoe (7) bij den hoogeren adel, terwijl de singoep songo (9) slechts in de kraton (woning van den vorst) mag worden toegepast. [Nederlandsch Indië – Oud & Nieuw-4, 135-139] 


Ga terug naar de Jl Malioboro en ga linksaf.
Bij de zijstraat Jl Pajeksan verandert de naam Jl Malioboro in Jl Ahmad Yani.

De stoep is overdekt en tussen de winkelpuien en de straat ligt overal koopwaar uitgestald. Vruchten, kleren, waaiers, wajangpoppen, krissen, halfedelstenen en andere toeristische prullaria, maar er zit ook een man die handen leest en er zijn verscheidene haar-knippers aan het werk.
[De Vreede – Mijn reis, 61-62] 


Rechts: Soto Ayam.

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam MalioboroDe Vreede beschrijft andere restaurants ...

Vandaag heb ik in Marlbioro (fout: Malioboro)–straat heel gewaagd in een als schoon aanbevolen maar schamel restaurantje shanghai-ès gegeten: gemalen ijs, met giftig roze en groene stroop overgoten en gekleurde glibbers erdoorheen en glad, jong klappervlees.
[De Vreede – Mijn reis, 33] 

 

Een restaurant als dit ziet er eigenlijk heel armetierig uit. Formica-tafels, van vinyl-zitvlakken voorziene krukken eromheen: dat is alles. Aan de muur hangen talloze, meestal Chinese, kalenders en een enkele ingelijste generaal – Adam Malik zie je het meest hangen – . Hoog daarboven een vuilwit plafond, uit platen samengesteld en vol met elektriciteitsbuizen die leiden naar de onvermijdelijke neonlampen, de spots die het niet doen, de traag ronddraaiende ventilatoren of zo maar naar een loshangend stuk snoer. Achterin, achter een glazen wand, troont de kassadame, en nog meer naar achteren vermoed ik de keuken.
[De Vreede – Mijn reis, 61-62] 


Links: Pasar Beringharjo (Groote Pasar) Op de begane grond alleen textiel.

Grote Pasar

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Groote Pasar

[De naam komt waarschijnlijk van ‘Bringin’.] In 1759 werd begonnen met de ontginning van het woud van Bringin tussen de rivieren de Winongo en de Code. De woonerven van de verwanten en de leden van de hofhouding werden in de directe omgeving van de kraton aangelegd. [Locale Techniek-9-1, 80] 

Op een grote overdekte markt, weer met nauwe gangetjes tussen de verschillende uitstallingen, koop ik verzaligd gewone huishoud-dingetjes: blikken schepjes, aluminium rijstlepels, een schuimspaan van ijzerdraad, een piepkleine wadjan. Aan iedere verkoper moet ik, tussen het tawarren door maar voor Hollandse guldens zijn de prijzen werkelijk belachelijk laag, weer mijn levensgeschiedenis vertellen.
[Ferguson – Nu wonen daar andere mensen, 82-83] 


Vervolg Jl Yani (Petjinan, de naam werd na de zijstraat links Residentielaan).
Links: Benteng Vredeburg.

Fort Vredeburg

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Fort Vredeburg Rustenburg

Fort Vredeburg (1ste naam was Rustenburg).
De versterking Vredeburg te Jogjakarta in Midden-Java dateert uit [±] 1760 en is nog door een gracht omgeven. De architectuur van beide poorten en van het oude koopmanshuis, dat tot hospitaal werd ingericht, onderscheidt zich door decoratieve elementen, welke op bescheiden wijze zijn toegepast. [Oude Hollandsche Bouwkunst, 45] 

Te Djokjokarta, bij verkorting Djoko, logeerde ik bij mijn vriend Bijsterbos, die in het fort woonde. Mijn verlangen om een hofpartij bij te wonen had tot dit uitstapje aanleiding gegeven. De indruk dien de plaats op mij maakte, was alleraangenaamst; wellicht bracht de groote toeloop van vreemden en het aantreffen van onderscheiden kennissen daartoe bij.
[Rees - Herinneringen uit de loopbaan II, 186-188] 


Ga bij het verlaten van de Benteng rechtsaf Jl Yani (Residentielaan.) tot de zijstraat rechts.
Steek de Jl Yani over en ga linksaf.
Rechts op de hoek Jemat 'Marga Mulya'.

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Marga MulyaProtestantse Kerk.

De dominee zag de kerk vol autoriteiten, die hij anders nooit zag, waaronder de gouverneur in ambtscostuum, en de resident en de ass. resident enzovoort, mitsgaders hun vrouwen natuurlijk, terwijl zijn eigen klanten geen plaats hadden. En toen heeft die dominee gezegd, dat hij dezen dienst leidde contre-coeur, en dat hij eigenlijk tot deze vergadering niets te zeggen had, en dat hij wel zou bidden, maar niet voor dat prinsesje alleen, maar voor álle kinderen!
[Walraven – Brieven, 471] 

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Protestantse KerkVan ds. Nieuwpoort emaneerde ‘een wanklank’, zoo zeggen de bladen. Het was ‘een wanklank’ in de kerk, en het is dus alleen van belang, wat God van dien wanklank denken zal. De Zoon Gods nam eens een zweepje en verjoeg daarmee de ongewenschte en vreemde elementen uit den tempel. En de toenmalige gemeenschap – het blijkt uit haar latere optreden – moet ook dit ‘een wanklank’ gevonden hebben.
[Walraven – Op de grens, 213-216] 

← v.l.n.r. In het Nederlands: “Ik ben het brood des levens”, “Die in mij gelooft heeft het eeuwige leven”, “Hoort naar mijne stem”.


Ga rechtsaf: Jl Reksobayan (Kantoorlaan).
Rechts: Militair (Assistent Resident).

Assistent Resident

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Assistent Resident

Onze correspondent te Jogja meldt, dat de assistent-resident van Jogja een maatregel heeft getroffen, waarvan in ondernemerskringen met groote instemming zal worden kennis genomen. De A.R. toch heeft besloten om alle administrateurs van ondernemingen vergunning te verleenen voor het aanschaffen van vuurwapens, die dan onder nadere goedkeuring aan de employé’s, die er voor in aanmerking komen, in bruikleen zullen worden gegeven. De administrateurs zullen opgeven aan wie de vuurwapens zijn uitgereikt met vermelding van het beroep en tevens van de soort van het vuurwapen. Er zal voor deze ondernemingsvuurwapens een apart register worden aangelegd.
Deze maatregel is door de regeering bereids goedgekeurd en zal door geheel Indië worden doorgevoerd. Tenslotte verneemt onze correspondent nog, dat talrijke vuurwapens, die op initiatief van den resident tijdens de communistische onlusten zijn verdeeld op de ondernemingen, het bezit der ondernemingen blijven. [De Locomotief, 1 Februari 1927 (2,3)] 


Ga terug naar de Jl Yani en ga rechtsaf.
Rechts: Gedung Istana Negara.

Resident

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Huis van de Resident

Huis van de Resident.

Zulk een huis, in volle licht en bloem- en plantversiering, moet ge gedurende een grooten dag, bij voorbeeld, den verjaardag van de Koningin, eens zien. Dan komt het tot zijn recht. In het gewone leven moet zulk een huis, zulk een paleis, bewoond worden met een stoet van bedienden, moet het park – het is reeds de helft kleiner dan toen mijn broêr hier woonde – onderhouden worden door een stoet van .... gestraften: dat gebeurde vroeger, maar is nu niet ‘moreel’. Moet dit park echter verzorgd worden door vier, vijf kebons ....
[Couperus – Oostwaarts, 189-191] 


Rechts, op de noordwesthoek van het kruispunt stond de Sociëteit “De Vereeniging”; alleen het achterste gebouw staat er nog.

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Societeit De VereenigingOp het bordes van het witte gebouw zit een groepje Hollanders, mannen en vrouwen in witte kleeren. Aan den overkant van den weg, tusschen de geweldige waringin-stammen, is het een glooiing van bruine zwartoogde gezichten, van den grond op waar de kinders tegen elkander aangedrongen zitten, tot de hoogte van de achterste der op vijf, zes, zeven rijen achter elkander staande volwassenen, duizenden en duizenden die haast roerloos wachten.
[De Wit – Natuur en menschen in Indië, 51-52] 

Tot 12, 1 uur rolden de ballen in de tegen zijn erf gebouwde kegelbaan en op een nacht ging ’t gedreun om half 2 nog voort. Toen verzocht de burgervader om wat stilte, maar toen brak ook de beschaving van den westerling, van den Hollander uit.
De beschaafde Hollander laat zich niet iets verzoeken, noch door gewonen, noch door een hoofdklabak. Wat denkt zo’n vent wel? Hij had erg goedig een stuk van zijn erf willen afstaan, maar toen poenig tegen hem opgetreden werd, was hij daartoe niet meer te bewegen. En zoo werd de vader van de Tenggereezen de onpopulaire resident van Jogja.
[Gonggrijp – Brieven van Opheffer, 144-145] 

Behalve dat sindsdien de schommelstoelen / der suikerlords en hun befaamde soos / zeer onveranderlijk / voor goed in droom en rook zijn opgegaan.
[Brandt in: Indië – Indonesië, 125] 


Steek de Jl Ahmad Dahlan (Ngabean) over en ga linksaf.
Rechts, op de hoek: Bank BNI (NILLMIJ, 1924 - A.I.A. Ghijsels – Hes – Asselbergs).

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Bank BNI[1922] De Nillmij is bezig een nieuw kantoor-gebouw te bouwen te Djokja en wel op den hoek van de Kadasterstraat en den Ngabeanweg, tegenover de societeit en het postkantoor, ter plaatse waar vroeger Hôtel Centrum stond. Het ontwerp is van het Algemeen Ingenieurs- en Archtecten-bureau.
In den vleugel aan de Kadasterstraat zal de Escompto haar Djokja-kantoor vestigen, terwijl in den vleugel aan den Ngabean de Nederlandsche Handel Maatschappij haar agentschap zal onderbrengen. [De ingang van de Nillmij is op de hoek van het gebouw] Onze foto’s geven den hoek weer zooals hij was en zooals hij zal worden. [Het Indische Leven-4-17, 333] 


Steek de Jl Trikora over (Kadasterstraat).
Ga verder in de Jl Senopati (Kampementsstraat). 
Rechts: Kantor Pos (Hoofdpost- en Telegraafkantoor, 1916, BOW: Van Hoytema).

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Hoofdpost TelegraafkantoorEen verrassing is dat je hier wel postzegels kunt kopen maar dat daarop niet voldoende gom schijnt te zijn. Dus staat er op een grote houten tafel een bak met groen kleverig snot, je duwt je postzegel daar even in en ziet maar je vingers snotvrij omhoog te krijgen, hetgeen natuurlijk niet lukt. Ook op de postzegel zit teveel snot (het is natuurlijk geen snot), dus je veegt de postzegel af tegen een uiteraard alweer kleverig snot-piespaaltje waartegen al tientallen jaren lang duizenden postzegels zijn afgeveegd, en eindelijk kwak je hem dan op je brief.
[Ferguson – Nu wonen daar andere mensen, 107] 

In het begin van 1899 zal men in Djokja beginnen met de bouw van het nieuwe postkantoor, waarvoor de som van 22000 is uitgetrokken. Het zal verrijzen op de plaats, waar nu de oude gevangenis staat en dus een der mooiste punten van de stad innemen. Volgens de teekening, welke wij in de gelegenheid waren te zien, zal het gebouw die plaats echter niet bijzonder sieren, daar de gevel vrij stijf is en ook de geheele inrichting juist niet op sierlijkheid kan bogen. 't Is jammer, daar voor hetzelfde geld een mooier front te construeeren zou zijn. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift-1, 33] 


Links: Monumen Serangan Umum 1 maret 1949.

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Monumen Serangan Umum 1 maret 1949‘De avond tevoren kwamen onze vrienden uit het woud naar de stad. Te voet! Ze waren moe. Ik gaf hun nasi gudeg te eten, rijst met jackfruit, en zorgde voor slaapplekken. Zelf sliep ik weinig die nacht. Om zes uur ’s ochtends ging de sirene en was het: bááám! Ze namen de wapens op en stootten door naar Fort Vredeburg in het centrum. Heel wat Nederlandse tanks werden vernield.’ Het was een spectaculaire verrassingsactie aangevoerd door onder andere Suharto, de latere president van Indonesië, maar lang konden ze de stad niet in handen houden.
[Reybrouck – Revolusi, 451-452] 

In de nacht van maandag 28 februari op dinsdag 1 maart evenwel, glipten verscheidene guerrillagroepen Djokjakarta binnen en toen dinsdagochtend om zes uur de sirene ging die de door de Nederlandse militaire commandant ingestelde avondklok beëindigde, gingen die groepen onder leiding van een andere Indonesische officier, luitenant-kolonel Latief, tot de aanval over, spoedig gesteund door andere die uit de omgeving arriveerden. Ter onderlinge herkenning droegen al die guerrillastrijders, in totaal ca. tweeduizend man, een geel klapperblad op de schouder. [Het Koninkrijk der Nederlanden, 12, 967-968] 


Rechts: Bank Negara Indonesia (Javasche Bank – 1915, Cuypers).

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Bank Negara Indonesia Javasche BankMaar na eenige tijd (6 weken) ontdekten de Japanners een bedrag van 5 ton, dat bij de Javasche Bank zou moeten berusten en dat onvindbaar was. De gouverneur Adam, die natuurlijk van niets wist, werd dagenlang geslagen, als hij bewusteloos was werd hij met water bijgebracht. Zijn maag werd met veel liters water door een bamboebuis tot barstensvol gegoten en toen werd hij opnieuw geschopt tegen zijn opgezwollen bulk. De verdenking was, dat het geld voor een opstand gebruikt zou worden. Dus werden alle Hollanders opgepakt en vrijwel zonder eten in de gevangenis gehouden.
[Jansen – In deze halve gevangenis, 28-29] 


Rechts: Nieuwbouw van Bank Indonesia.

Bernard Yzerdraat, die met ons in het Garudahotel logeert, nodigt ons een late avond naar een wajangvoorstelling in de Radio-Jogja-studio, dezelfde die in de bevrijdingsperiode zo vaak de ergernis der Hollandse kranten wekte. Zo'n uitzending duurt van ’s avonds acht tot de volgende ochtend zes uur en wordt zeer veel beluisterd. Y. raadt ons aan zo van elf tot één te komen luisteren en kijken. Op onze vraag hoe we er binnen komen, zegt hij: Ga op het lichtje af, dat je in een oud huis naast de Javase Bank ziet, loop dan op de klank van de muziek af door een paar vertrekken en een binnentuin, steek een soort grote, droge goot over en je staat in de studio. Niemand houdt je tegen, want ieder mag er binnen.
[Romein-Verschoor – Met eigen ogen, 46-48] 


Rechts: (no 16) SMA (Broederschool).
Rechts: (no 18) Yayasan (Klooster Broeders).
Rechts: (no 22) Gereja (RK Kerk St Franciscus Xaverius).
Rechts: (no 28) SMP-2 (Gouvernementele Europees Lagere School.

Rechts: SD Marsudirini (e.v.) (Klooster en scholen van de zusters Franciscanessen).

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam scholen zusters FranciscanessenILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Klooster zusters FranciscanessenILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam SD MarsudiriniHet jaar 1902 meldt de stichting van een klooster in een der zoogenaamde Vorstenlanden; nl. in Djocjakarta, ten Zuiden van Magelang gelegen. “Ook daar” schrijft Pater van der Velden waren veel moeielijkheden te overwinnen, want – volgens de bewering van een der missionarissen – zijn hier vele Europeanen, die er niets op tegen zouden hebben, als in ’t hartje van Borneo of in Nieuw-Guinea een kloosterschool werd gesticht, zoo maar niet op Java. Om ronduit de waarheid te zeggen: “Hier zijn menschen, die de religieuze atmosfeer eener kloosterschool meer vrezen dan de pest!’
In 1904, het jubeljaar van de dogmaverklaring der Onbevlekte Ontvangenis, betrokken de Zusters een nieuw statig gebouw, dat den 8. December ingezegend en onder den titel van Mariaschool onder de hooge bescherming werd geplaatst van de Koningin des Hemels. Het nieuwe klooster mag een sieraad en een weldaad voor Djocjakarta genoemd worden. Nu ook een lagere school bij de Zusters was opgericht, genoten er ± 240 leerlingen godsdienstig onderwijs. [Franciscanessen, 367-369, 499] 


Steek de Jl Katamso over en ga linksaf.
Rechts: Vihara Buddha Prabna.

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Vihara Buddha PrabnaOok is er weinig verschil tusschen een tempel en een aanzienlijk Chineesch huis. De voornaamste uiterlijke architectuur van een klenteng is het dak met gebogen lijnen, [Geïllustreerde Encyclopaedie van N-I, 657] 

Henri Borel: Deze overwegendheid van een gedeelte, het dak, dat in Westersche architectuur een meer ondergeschikte rol speelt, wordt gerechtvaardigd door de geringe verticale elevatie van het geheele plan. De architect maakt bizonder veel werk van de decoratie van het dak door toevoeging van ornamenten en het opleggen van eene bedekking met geglazuurde tegels van schitterende kleur. De vele draken en feniksen, en andere groteske dieren, die men, somtijds in rijen naast elkaar, op de randen en goten ziet zitten, de gekleurde tegels die het dak bedekken en die zonderling en bizar lijken, zijn er alle op aangebracht volgens vaste wetten, en duiden ook den rang aan van den bewoner van het huis, of duiden bij een tempel op den stichter. Het groote gewicht van het dak maakt het veelvuldige gebruik van de zuil, de kolom, noodig, die een functie van t grootste belang heeft in een huis of tempel. [Nederlandsch Indië oud & nieuw-4, 81-91] 


Ga lrechtsaf: Jl Senopati (Isaidan).
Ga de brug over de Kali Code over.
Na de brug heet de weg Jl Sultan Agung (Pakoealaman).

Links: (no 2) SD Bopkri 1 (Christelijk Javaansche School (Krt 1925).
Links: (no 4) SMP Bopkri 2 (Militair Tehuis (Krt 1925).
Links: (no 22) Museum Biologi.

Ga rechtsaf: Jl Bintaran Wetan / Osman Bin Said (Bintaran-wetan).
Links: Panglima Besar Sudirman – Museum Sasmitaloka. (Woning van opperbevelhebber Sudirman).

Sudirman

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Woning opperbevelhebber Sudirman

Het is gedurende het bestand een klein poosje rustig geweest, dan houdt „generaal" Soedirman zijn beruchte radiorede – waarin hij de Indonesiërs zonder enige directe aanleiding klewangwettend aanspoort tot strijd.
In Palembang, waar onze troepen binnen een zeer smalle enclave opgesloten liggen, was het kalm en er begon zich zelfs een vorm van samenwerking te ontwikkelen, tussen ons militaire en ons civiel gezag enerzijds, en enkele goedwillenden uit de republiek.
[Brandt – Demarcatielijn, 43] 

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Soedirman draagstoelDat Sjarifoeddin zich zo had uitgelaten, was evenwel midden december '46 al aan de geheime dienst, de Nefis, bekend – trouwens, in die dagen werd van de Republikeinse opperbevelhebber generaal Soedirman een radiotoespraak opgevangen, waarin hij gezegd had: ‘De strijd zal voortduren, ook al wordt het ontwerp aangenomen ... De eventuele aanneming betekent voor Indonesië slechts een adempauze’ – hij vertrouwde dat vooral de pemoeda-eenheden dat zouden begrijpen. Welnu, dat wensten die laatsten kennelijk niet te doen en dus gaf de opperbevelhebber, beseffend dat hij het elan der jongeren niet kon ontberen, op 26 december in een tweede radiotoespraak alle Republikeinse troepen de instructie om ‘de strijd voort te zetten’ en een maximum aan krachten naar de fronten te zenden. [Het Koninkrijk der Nederlanden, 12, 785-786] 

Die dessa lag aan de westkant van een langgerekt, moeilijk toegankelijk plateau- en berggebied aan Java’s zuidkust – het gebied waar opperbevelhebber Soedirman in zijn draagstoel van dessa naar dessa werd gedragen, telkens wanneer gevreesd werd dat een Nederlands detachement hem zou kunnen vinden. [Het Koninkrijk der Nederlanden, 12, 958-959] 


Links (no 34) SMK Tamansiswa.

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam TamansiswaDe beweging [Taman Siswa] beschikt over 225 lagere scholen met ongeveer 17.000 leerlingen, 20 Muloscholen, 6 kweekscholen en een middelbare school. In het bijzonder wordt gelet op den band tusschen den goeroe (onderwijzer) en den siswo (leerling), die veel nauwer is dan bij het onderwijs, dat wij kennen. De laatste is de geestelijke zoon van den eerste, die hem op alle gebieden des levens heeft in te leiden. Daartoe beschikken bijna alle Taman Siswoscholen over internaten, waar de leerlingen onder leiding van den onderwijzer met diens gezin samenwonen. [Insulinde, 204-205] 


Ga linksaf Jl Surakarsan (Soerokarsan).
Ga linksaf Jl Taman Siswa (Gevangenislaan).
Rechts no 31 ‘Hallo Jogja’ (Woning van Ki Hadjar Dewantoro, Algemeen leider van het Nationaal Onderwijs-instituut “Taman Siswo”).

Dewantoro

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Woning Ki Hadjar Dewantoro

Van groot belang in dit verband was de oprichting, in 1922, van de Taman-Siswo (Tuin der kinderen)-beweging door de Javaanse edelman Ki Hadjar Dewantoro [1889-1959]. Zijn beweging, die naar spoedig zou blijken een groot succes werd (in 1940 waren er zo 'n 250 Taman Siswo-scholen), ging uit van een onderwijsprogramma dat de eigen nationale cultuurwaarden sterk benadrukte, maar zich tegelijkertijd openstelde voor verrijkende elementen uit andere (in de praktijk vooral westerse) culturen.
[Djojopoespito – Buiten het gareel, 222-223] 

[1900] En nu over het volk, of de bevolking van Java in 't algemeen. De Javanen zijn groote kinderen. Wat heeft de Regeering voor de volksontwikkeling gedaan?
[Kartini – Door duisternis tot licht, 30-31] 

De gewezen Soewardi, die eens met E.F.E. Douwes Dekker werd verbannen. Onder de naam Ki Hadjar (wat zoiets betekent als geleerde vader) Dewantoro staat hij thans aan het hoofd van de Taman Siswo-scholen die een onderwijs beogen, niet op westerse maar op oud-javaanse grondslag.
[Du Perron – Verzameld Werk VII, 426] 


Links: Lembaga Demasyarakatan 2A (Gevangenis en Huis van Bewaring).

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Gevangenis Huis van Bewaring... ik was laatst in de gevangenis van Jogja en ik rilde in die werkplaatsen, met zijn honderden boeven, voor het lot van die arme bewakers, want de heeren kettinggangers, die daar aan het schoenmaken zijn, hadden een collectie vlijmscherpe snij- en steekwerktuigen in hun vingers, waarmede ze in no time half Jogja kunnen uitmoorden.
[Gonggrijp – Brieven van Opheffer, 298-299] 

Omtrent de resultaten van het gevangenisbedrijf te Jogja valt mede te deelen, dat in 1908 werd afgeleverd voor een bedrag van circa f 34.000, in 1909 voor plm. f 81.000 (waaronder ruim f 73.000 voor schoenwerk) en in 1910 voor bijna f 185.000 (w.o. ± f 172.000 voor schoenwerk). De schoenenfabriek in deze inrichting is, tengevolge van de uitstekende leiding van den vorige directeur, thans inspecteur van het gevangeniswezen, den heer Nienhuis, tot grooten bloei gekomen. [De Locomotief, 19 October 1911] 


Soetomo Martopradoto: De meeste politieke veroordelingen van Indonesiërs in die tijd berustten op de 'haat-zaai-artikelen', de beruchte '153 bis' en '153 ter', die nog lang zijn gehandhaafd. Na mijn straf te hebben uitgezeten kon lk me vrij bewegen tot ik in mei 1934 een oproep kreeg van de hoofdofficier van justitie. Toen ik voor hem verscheen, kreeg ik te horen dat ik op last van de procureur-generaal werd aangehouden. Vanaf dle dag zat ik in voorarrest in de gevangenis Wirogoenan in Djokja. Het was een grote gevangenis waar ik in een cel apart werd gezet, afgezonderd van de anders gevangenen. [Verboden voor honden, 153-154] 

... waarna een Japanse officier verscheen om mee te delen dat allen geïnterneerd zouden worden. Vrachtauto’s brachten hen na een tocht door de stad, ‘waarbij’, aldus een der controleurs, ‘de bevolking in verslagen stilte toekeek’, naar de strafgevangenis. [Het Koninkrijk der Nederlanden, 11b, 300-303] 

De verdenking was, dat het geld voor een opstand gebruikt zou worden. Dus werden alle Hollanders opgepakt en vrijwel zonder eten in de gevangenis gehouden.
[Jansen – In deze halve gevangenis, 28-29] 


Ga linksaf Jl Sultan Agung (Pakoealaman).
Ga rechtsaf Jl Suryopranoto (Klitren-kidoel).
Ga linksaf Jl Sawendanan – Jl Jayaningpranan (Majoorlaan).
Rechts: Pakualaman.

Paku Alam

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam Pakualaman

Onder het eene voorwendsel of het andere of zonder eenig voorwendsel hoegenaamd, nam Raffles den Sultan land af: de Kedoe en de Patjitanstreek, waar de beste apanages lagen; gronden voor den onafhankelijken Prins dien hij (het voorbeeld van Daendels in Solo volgend) instelde, den Pakoe-Alam;
[De Wit – Natuur en menschen in Indië, 92-93] 

De onafhankelijke prins, Pakoe Alam, is met zijn vrouw en zijn zusters in de societeit en kijkt met de Hollanders toe. Er wordt verteld dat de Sultan hem zijn Hollanders-manieren, zijn wit-linnen pak, zijn zuiver Hollandsch op de Hoogere Burgerschool geleerd, en zijn automobiel zeer kwalijk neemt; en dat hij zich daar weinig aan stoort.
[De Wit – Natuur en menschen in Indië, 51-52] 

ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam 03ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam 01ILW Yogyakarta 2 Malioboro Paku Alam 02