De laatste waarnemingen zijn gedaan in 2015.
Bijgewerkt in september 2015.
De wandeling in PDF formaat

De geheele provincie of Residentie, wordt naar het lustverblijf van den Gouverneur-Generaal, thans Buitenzorg genoemd. De inlandse naam voor dit distrikt is Bogor, en deze is bij de Javanen nog altijd in zwang.
[Olivier – Tafereelen I, 253-255] 

Het zij nog even gezegd, dat de naam ‘Buitenzorg’ eene nieuwigheid is. Inlanders noemen de stad nog altijd bij den ouden naam Bogor, dien zij droeg in de roemrijke tijden, toen zij de hoofdstad was van het Hindoe-rijk Padjadjaran.
[De Wit – Java, 199-200] 

Begin van de wandeling: Setasiun Kereta Api, Jl. Raja Permas
De ingang van het (nieuwe) station is aan de overkant van de spoorrails. Het perron is alleen te betreden met een treinkaartje.

Station

ILW Bogor SS station BuitenzorgSS-station Buitenzorg.

Toen de volgende morgen om twaalf uur brood werd aangevoerd, kregen de geïnterneerden, voordat het brood verdeeld kon worden, bevel voor vertrek en werden weer onder zware bewaking naar het station gebracht. Nadat ze eerst in derde-klas-wagons waren ingeladen, ontvingen ze plotseling bevel dat ze moesten overstappen in een vierde-klas-wagon.
[Van Heekeren – Batavia seint: Berlijn, 36-37] 

We liepen langzaam, want we werden deze keer niet opgejaagd. Rudi en ik werden ingedeeld in de achterste wagen. Wij waren de laatsten die instapten in de 'geiteklas'- wagon. Het was er warm en donker, de luiken waren dicht. Altijd moesten de luiken van de treinen met gevangenen gesloten blijven. Zo sleepten ze ons over Java als kostbare en geheime schatten.
[Vuyk – Kampdagboeken, 40-41] 


Ga in zuidelijke richting en linksaf bij het bord ‘Tourist Information Centre’.
Dit terrein was het voormalige plantsoen voor het station. 

Dus ... we rijsttafelden in Batavia of Weltevreden, gingen met den middagtrein door naar Buitenzorg. Altijd vond ik, wat ik van ’t land zag vanuit den trein nog een pooveren banalen indruk maken, maar Buitenzorg deed, behalve ’t prutserig mooie parkje voor het station, al dadelijk aan als iets ouds. Ik vind de boomen in de laan hier precies dingen naar ouderwetsche schilderijen. Pompeus en hoog is alles.
[Kooij – Koloniaaltje, 28] 


Houd links aan ‘Taman Topi’, een speeltuin in het groen met o.a. een treintje voor peuters.

ILW Bogor speeltuinEen jong vrouwtje zat genoeglijk breeduit op haar bagage met haar zoontje van een jaar of twee op schoot. Na een poosje haalde ze een pakje rijst te voorschijn en begon het kind te voeren als een ijverige spreeuwenmoeder. Na iedere hap zei ze opgewekt: ‘Lekker hè, Sjeffie’, met een Limburgs accent. Ze zette het kind naast zich neer, een handtas als steun in de rug. Het was een ongezond dik jongetje met nauwelijks haar en een schubbige huid van een kleiachtige witte kleur. Ze zoende hem op beide wangen en knuffelde hem. ‘Leuk hè, zo’n dagje uit met Nippon.’
[Vuyk – Kampdagboeken, 38-40]

 
Houd rechts aan en verlaat het voormalige plantsoen.
Ga linksaf: Jl Dewi Sartika. (Parkweg)
Rechts: 7 Bank BRI.

ILW Bogor Van LeurOp deze plaats stond waarschijnlijk het huis van mevrouw Van Leur.

Een aardige figuur tusschen alles door is ‘Peu’ Van Leur, de (kinderlooze) jonge vrouw van dr. J.C. van Leur, eigenlijk controleur B.B. aan de Alg. Secretarie, maar nu voor den duur van den oorlog luitenant ter zee. ‘Peu’ zit nog in het huis te Buitenzorg, Parkweg 7. Ze is bevriend met Beb Vuyk, Nieuwenhuys en met allen, die uit den kring van Du Perron waren, dus ook met mij.
[Walraven – Brieven, 673-674] 


Ga rechtsaf: Jl Mekah.
Links: SMP Negeri 2.

ILW Bogor MULO schoolMULO school.

Soewarsih en haar zusje verkeerden dus in een uitzonderingspositie. Dat werd door hen ook scherp gevoeld in hun omgang – voor het eerst voor hen – met hun Europese en Indo-europese medeleerlingen. De ervaring ‘minderwaardig’ gevonden te worden door hun klasgenoten, de onmogelijkheid meestal om de scheidlijnen tussen hen en de anderen te doorbreken, versterkte hun gevoel van ‘anders’ te zijn.
[Djojopoespito – Buiten het gareel, 220-221] 


Ga rechtsaf: Jl Gedung Sawah IV (MULO-straat).
Links: op de hoek SD Negeri Pengadilan 5.

ILW Bogor Europese Openbare Lagere School1e Europese Openbare Lagere School.

Te Buitenzorg is geene andere school als eene voor lager onderwijs, en vooralsnog is hij in het schrijven en het rekenen zoo zeer ten achter, dat hij dat onderwijs niet-alleen nog geruimen tijd zonder schade kan blijven volgen, maar hij het zelfs niet als ten nadeele zijner verdere ontwikkeling thans reeds zou kunnen missen.
[Huet – Brieven III,3-4] 

Gideon zal met het einde der nu loopende vakantie niet naar school terugkeeren, omdat ik niet overtuigd ben, dat het schoollokaal behoorlijk geventileerd wordt.
[Huet – Brieven III,13] 


Ga rechtsaf: Jl Pengadilan
(Hospitaalweg).
Rechts: 14 PT Telekommunikasi.

ILW Bogor Telefoon KantoorTelefoon Kantoor (1919, BOW).

In 1910 nog zeer beperkte verbindingen. [De Locomotief, 15 September 1910] 

Het Nieuwsblad verneemt, dat het plaatselijk telefoonnet te Buitenzorg met 1 Juli is overgegaan aan het gouvernement voor een bedrag van f 15.000.
[De Locomotief, 9 Juli 1917] 


Rechts: hoek Jl Sudirman: SMP Regina Pacis.

ILW Bogor UrsulinenkloosterNiet te bezoeken: Ursulinenklooster met kapel en scholen (1903 – Hulswit).

Zondag 30 Januari a.s. zal door den Kath. Soc. Bond te Buitenzorg aan de Zusters Ursulinen ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het Klooster en de Kloosterschool aldaar, een feestavond worden aangeboden.
[De Locomotief, 18 Januari 1927 (3,1)] 


Vanaf de hoek met de Jl Sudirman – Zicht op een 19e eeuws gebouw, links aan de overkant van de weg.

ILW Bogor ZiekenhuisZiekenhuis.

Buitenzorg, waar, in mijn tijd, gouverneurgeneraal ’s Jacob heerste die wij, op onze hygiënische ochtendwandelingen, somtijds te paard voorbij zagen rijden en, in onze hospitaalkledij – donkerblauwe kapotjas, wit en grijs geruite slaapbroek en kebaya – halt en front makend, eerbiediglijk salueerden ... hetzelfde Buitenzorg waar ik déze keer, kort na mijn aankomst in Indië, gouverneurgeneraal Rooseboom, en, een paar weken voor mijn vertrek, generaal van Heutsz sprak, van Heutsz die mij, in kernachtige krijgsmanstaal, verklaarde hoe hij van de ambtenaren onder zijn onmiddellijke dependentie een prompter bediening had verkregen dan zijn voorgangers op de vice-troon dit vermoedelijk gewoon geweest waren.
[Cohen – Van anarchist tot monarchist, 184-185] 


Ga rechtsaf: Jl Sudirman (Pebaton / Groote Weg).
Links: Muur met oude ingangspoort.

ILW Bogor Voormalige kazerneVoormalige kazerne.

Eene fraaije kazerne strekt mede tot sieraad van Buitenzorg; zie dient tot huisvesting voor eene compagnie blaauwe huzaren en een detachement artillerie.
[Olivier – Tafereelen I, 256] 


Zicht op: Istana Presiden – Istana Bogor.

Buitenzorg

ILW Bogor Paleis Buitenzorg

Paleis van de Gouverneur Generaal – Paleis Buitenzorg.
Het paleis zelf verrijst tegenover den noordelijken of hoofdingang (van het park) waarvan het gescheiden is door een uitgestrekte grasvlakte, aan de beide zijden door hoogstammig geboomte ingesloten, en waaraan eene talrijke kudde volkomen tamme Javaansche herten leven en beweging schenkt. In het midden van het grasperk ligt een groote ovale vijver en daarachter rust de blik op het paleis zelf, dat uit eene uitgestrekte aaneenschakeling van gebouwen bestaat, waarvan de breedte in geen goede verhouding tot de hoogte staat, daar men ook hier het aanbrengen van verdiepingen heeft vermeden.
[Nederlandsch Indië – Oud & Nieuw-1, 64] 
Sedert in 1870 de bepaling was gemaakt, dat de Gouverneur Generaal voortaan zijn gewoon verblijf te Buitenzorg houdt, resideerde dus ook Mr. Loudon aldaar en kwam alleen voor regeeringszaken in de hoofdstad.
[Ido – Indië in den goeden ouden tijd I, 63-64] 
Het verblijf van den onderkoning biedt een onvergelijkelijk schoon uitzicht op de vallei van den Tji-Liwang, den vulkaan Salak en de blauwe bergen aan de ééne, op den uitgestrekten hertenkamp, waarin de makke reeën en herten vreedzaam grazen, aan de andere zijde.
[Van Maurik – Indrukken van een Tòtòk, 122-123] 
Sukarno heeft later triomfantelijk de zetel van onze Nederlandsindische regering betrokken en de wens uitgesproken eenmaal begraven te zullen worden onder de grote waringin in het park waarachter men, van de weg af, het paleis ziet oprijzen en waar nu vredig een hertje graast.
[Fabricius – Een reis door het nieuwe Indonesië, 113-114] 
Het hertenkamp is een restant. [Oud Batavia I, 145] 


Ga rechtsaf: Jl Juanda
(Groote Weg).
Rechts: 2 TK - SD Regina Pacis (Kleuter en lagere school van de Zusters Ursulinen).
In 1942 gedurende enkele maanden interneringskamp voor ongeveer 700 mannen.
Rechts: 4 Badan Koordinasi Pemerintahan dan Pembangunan.

ILW Bogor Kantoor Resident BuitenzorgKantoor en huis Resident van Buitenzorg.

Deze week zijn alle Europeesche vrouwen van Buitenzorg, de Poentjak enz. opgepakt. Ze werden ’s nachts gewekt. Ook veel Indo-Europeesche. Ze moesten 's morgens met een koffertje met lijfgoed met de kinderen op 't residentiekantoor komen en werden later op de dag per trein weggebracht, vermoedelijk naar Bandoeng.
[Jansen – In deze halve gevangenis, 97] 


Rechts: zijweg.
Rechts: 8 Hotel Salak.

Salak

ILW Bogor Hotel DibbetsHotel Dibbets (1923). [Het Indische Leven-4-42, 834] 
Het is een treurig geheel en dat geldt ook voor ons logeeradres hotel Salak, het tophotel ter plaatse.
[Vervoort – Vanonder de koperen ploert, 62-63] 
Het door mij als vervallen beschreven hotel Salak heeft een nieuw verfje gekregen en ziet er nu weer heel aantrekkelijk uit.
[Vervoort – Vanonder de koperen ploert, 212-213] 
In een inlandsch huis is gewoonlijk alles defect; dat schijnt zoo te hooren.
[Van Maurik – Indrukken van een Tòtòk, 178-179] 


Rechts: 10 Balai Kota (Gemeentehuis).
Rechts: Gebouw Mandiri.

Plaats van de voormalige Sociëteit.
De societeit te Buitenzorg, hoe lief gelegen, hoe smaakvol gebouwd, zou moeilijk kunnen bestaan, zoo niet soms plaats vond, wat heden den kastelein zoo genoegelijk stemt: een grote gebeurtenis, die onder het genot van vele bittertjes besproken worden.
[Foore – Bogoriana, 299] 
Ja waarlijk, mevrouw Huet en haar echtgenoot zullen eer het acht dagen verder is op de planken verschenen zijn, zij en hij te zamen als Juliette en Gérard in eene vertaling van le Serment d’Horace door Henri Murger.
[Huet – Brieven III, 5-6] 
Wie in September Buitenzorg bezoekt, kan die rustige genoegens vereenigen met vroolijkheid der jaarlijksche wedrennen, en het grote bal in de societeit, waar ‘heel Java’ komt dansen.
[De Wit – Java, 177b] 


Rechts: Jl Kapten Muslihat (Bantammerweg).
En vervolgens links: 22- Gereja Santa Peravan Maria – Katedral.

ILW Bogor Roomsch Katholieke KerkRoomsch Katholieke Kerk. (1904, Hulswit)

Te Buitenzorg wordt eene R.K. Kerk gebouwd, ontworpen door den Architect Hulswit, die ook hier de Kathedraal bouwde. [...] Hij is een van de weinige mannen in Indië die bouwen kunnen, d.w.z. die begrip heeft van architectuur: van de schoonheid, zetelend in samenvoegingen van steen en hout. Ook de Waterstaat bouwt in Indië; de Waterstaat telt zelfs architecten, maar deze beoefenen voor het merendeel de beroemde Indische Hondenhokken-renaissance. […] In den gevel van zijne nieuwe Kerk te Buitenzorg mochten geene groote lichtopeningen zijn, met het oog op het daarachter te plaatsen orgel. In het midden van den gevel nu komt eene venstervormige nis, waarin het beeld der Madonna. Aan weerszijden daarvan heeft de architect twee lange smalle 'blinde' vensters geconstrueerd, breed ongeveer 1 Meter en hoog circa 5 1/2 meter. 
[Indisch Bouwkundig Tijdschrift-8, 4] 


Ga verder over de Jl Juanda.

De Groote Weg.
[1900:] Het blijkt derhalve dat de in Buitenzorg gevonden cijfers naar het aantal trekdieren per dag op een druk verkeer langs de wegen wijzen. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift-3, 265] 


Links
: 3 GPIB Zebaoth.

ILW Bogor Koningin Wilhelmina Kerk 00ILW Bogor Koningin Wilhelmina kerk 01De “Koningin Wilhelmina-Kerk” met pastorie(1921).

Foto van de perspectief-teekening der kerk, vervaardigd door den Architect W. van Blitterswijk en waarvan Harer Majesteit de Koningin een exemplaar zal en Mevrouw Van Limburg Stirum een is aangeboden. →
[Het Indische Leven-1-26, 512] 


Achter de kerk lagen het ‘logies der bedienden’ en de stallen van het paleis.

Het verhaal van de zieke kebon van het paleis, aan wie mevrouw Van Limburg Stirum persoonlijk lekkere hapjes en bloemen bracht, werd maandenlang als staaltje van lachwekkend wanbegrip opgedist, en de bedden-met-klamboes voor het Indonesische paleispersoneel bleven voorwerp van afkeurend geroddel.
[Koch – Batig slot, 21] 
En zíj was ook al zo half-zacht. Stel je voor, toen de chauffeur ziek was, was mevrouw de gouverneur hem komen opzoeken met een ruiker bloemen.
[Breton de Nijs – Vergeelde portretten, 121-122] 


Links
: Ingangspoort naar het Paleis.

ILW Bogor Ingangspoort PaleisIdenburg zorgde allereerst voor de gewonde en snelde toen het paleis uit om de schildwacht te gelasten, de aanslagpleger, die de tuin van het paleis reeds uit gesneld was, niet te doden. ‘Schiet op de benen', riep hij de schildwacht toe.
[Koch – Batig slot, 17] 

Eenigszins verwonderd vroeg de heer Sloet van de Beele den adjudant, wie dat was, en een kwartiertje later wandelde hij alleen naar het telegraafkantoor, dat toen nog in den tuin van het Paleis en naast de wacht gelegen was.
[Ido – Indië in den goeden ouden tijd I, 15-17]

 
Rechts 22-24 Museum Etnobotani – Herbarium Bogoriense (1940: Herbarium van ’s Lands Plantentuin).
Links: 5 Kantor Pos.

ILW Bogor Protestantsch KerkPostkantoor in de voormalige Protestantsche Kerk.

Voorts ontpopte hij zich als een vaardig pianist, die verrukkelijk Chopin speelde, en het daaraan te danken had, dat hij zelfs les mocht geven aan twee dochters van Gouverneur Generaal Pieter Mijer. Daardoor kreeg hij nog meer lessen en werd bovendien organist van de Protestantsche Kerk.
[Ido – Indië in den goeden ouden tijd I, 59-60] 

G.G. Idenburg is een zeer gelovig man. [De Locomotief, 12 Januari 1910][De Locomotief, 2 September 1910].


Ga rechtsaf: Jl Paledang
(Pledang).

ILW Bogor Dinas KebersinanLinks: 20 Gumati Café.
Rechts: 43 Dinas Kebersinan dan Pertamanan: →

Een groot verwilderd park leek de stad wel, een mengeling van aanleg en natuur: brede, rechte wegen en kleine bochtige laantjes. De idee van tuin ging nooit verloren, de huizen leken altijd onder het groen verscholen.
[Breton de Nijs – Vergeelde portretten, 83]

Vanwege de bijzonder grote tuinen en de bioscoop ‘op het eind van de straat’ is de Pledang misschien de straat die door Hella Haasse wordt bedoeld in [Haasse – Zelfportret als legkaart, 100-101]


Links
: 2 Lembangan Pemasyara Katan Klas II. (Gevangenis).

ILW Bogor GevangenisBol Kerrebijn werd naar de gevangenis van Bogor gebracht, waar nog andere Indo-Europeanen vastzaten. ‘Een Stoottroep van Gurkha’s heeft ons toen bevrijd. Ze hadden een Schotse commandant en waren geweldig! Die Gurkha’s waren gewend aan de bergen. Ze waren heel eenvoudig en rustig. Ze wasten en scheerden zich. Allemaal heel netjes. Het waren geen hoerenlopers, ze speelden liever volleybal.’
[Reybrouck – Revolusi, 310-311] 

Pas later zouden we vernemen, dat driehonderd Depok’sche mannen door de pemoeda’s naar Buitenzorg waren overgebracht en daar van het station naar de gevangenis spitsroeden hadden moeten loopen door een opgezwiepte, met speren en parangs bewapende menigte.
[Fabricius – Hoe ik Indië terugvond, 109] 


Ga linksaf: Jl Kapten Muslihat (Bantammerweg).
Steek de straat via de voetbrug over.
Rechts: Jl May. Oking Jayaatmaja (Bioskop).

Bioscoopweg
Op de hoek lag voor de oorlog een grote hal die als bioscoop diende: Bioscoop ‘Centraal’.
Op de avond van onze aankomst gingen wij in familieverband naar de bioscoop, vermoedelijk om tijdelijk te ontsnappen aan de kistenrommel in het kale, naar verse calcarium en flit stinkende huis. De bioscoop was een langwerpige loods aan het einde van onze straat; op het voorplein van roodachtige aangestampte aarde, stonden staketsels met aanplakbiljetten in schrille kleuren.
[Haasse – Zelfportret als legkaart, 100-101] 

Diezelfde maand nog vonden ze een huis achter het station aan de grote weg. Het was groot en stevig gebouwd, maar het moest nog gerepareerd worden, omdat het zich in een ergerlijk vervuilde staat bevond.
[Djojopoespito – Buiten het gareel, 167, 169] 


In dit gedeelte van de straat lag aan de rechterkant: Foek’s Restaurant & Warenhuis.

In de namiddag zat ik met Du Perron bij Foek’s restaurant. Ik dronk bier, hij ijskoude thee in een glas, met wat suiker. Dan schonk hij een beetje van mijn bier in zijn zoete thee en dronk dat zoopje, en ondertussen vertelde hij van Parijse feuilletonisten en toneelcritici, beschreef hun persoon en eigenaardigheden, om dan te besluiten met uit het hoofd opgezegde fragmenten van enkele hunner opstellen, en dat in prachtig Frans, sonoor en meeslepend.
[Walraven – Eendagsvliegen, 309]


Ga de Jembatan Erah
over de Cipekancilan over (naam boven de brugleuning).

ILW Bogor SoelastriVerder ging men langs een hoge stoep de achtergalerij af naar de bijgebouwen en zo kwam men op het erf dat aan een ravijn grensde. Dit ravijn, begroeid met een dicht bamboebos, glooide naar de rivier af, waarvan het donkerbruine water bij Soelastri later telkens herinneringen zou wekken aan zijn zacht geruis.
[Djojopoespito – Buiten het gareel, 169-170] 


Ga rechtsaf: Jl Merdeka
(Tjikeumeuhweg).
Rechts: 30-36 Vooroorlogs winkelcomplex.
Rechts: 56 Museum Perjaangan Bogor – 10 november 1957.
Ga na het museum rechtsaf: Jl Kartini (Verlengde Feithweg).
Links: SMA Negeri 9

Lagere school

ILW Bogor Kartinischool(Voormalige) Kartinischool (1918 – Van Blitterswijk).

Vooral voor meisjes waren de onderwijsmogelijkheden zeer beperkt. Heel belangrijk was daarom de oprichting – vanaf 1913 en op initiatief van mr. C. Th. van Deventer en zijn vrouw – van een zevental Kartini-scholen, Nederlandse scholen voor meisjes uit de inheemse aristocratie. Die in Buitenzorg werd in 1914 geopend.
[Djojopoespito – Buiten het gareel, 220] 
De Buitenzorgsche school was aanvankelijk op anderen voet ingericht, en wel zonder Nederlandsch. [Nederlandsch Indië – Oud & Nieuw-1, 309].


Links om de hoek: Enkele vooroorlogse woningen in redelijk originele staat.
Ga terug naar de Jl Merdeka.
Rechts: Op de hoek Rumah Makan Bunut Sari – zelfbediening.
Ga rechtsaf en volg de linker van de twee wegen: Jl Dr Semeru (Tjilendekweg).
Op kruispunt linksaf: Jl Cempaka, volg de weg naar links.
Ga op de T-kruising rechtsaf: Jl Semboja (Schenck de Jong weg),

ILW Bogor Interneringskamp Kota Paris WO IIHet Interneringskamp Kota Paris tijdens W.O.II.

Kota Paris lag aan de rand van een diep ravijn. Vanuit de rottende vegetatie op de bodem kropen de slakken omhoog naar de kleine voortuintjes van de kleine huisjes. Weliswaar was het hele kamp omgeven door een drie meter hoge schutting van bilik, maar daar kropen ze onderdoor. Ze boden ons niet alleen aanvullende voeding, doch bovendien een nieuwe, ongevaarlijke en nooit verboden stof voor discussie: keongs eten of niet.
[Vuyk – Kampdagboeken, 27-28] 


Tijdens WO II was de bebouwing links, langs ‘het ravijn’, niet aanwezi