De laatste waarnemingen zijn gedaan in 2017.
Bijgewerkt in februari 2018.
De wandeling in PDF formaat 

Begin van de wandeling: Stasiun Semarang Tawang.
De wegen zijn opgehoogd vanwege de inklinking van de grond en het daardoor dreigende gevaar van overstroming. De ingang van het station ligt daardoor lager dan het straatniveau.

Station Tawang

ILW Semarang Station Tawang 2Station Tawang.
ontworpen door ir. Sloth-Blauwboer en opgeleverd in 1914. 
NB. Hal met terracotta tableaus van W. Brouwer uit Leiderdorp.

Het station vertoonde het vertrouwde beeld. Voorthaastende vrouwen met manden kakelende kippen op het hoofd, en mannen doorbuigend onder zware vrachten aan een zwiepende bamboe over hun schouder. Maar in de overvolle trein was ik de enige blanke. Ik bleef achter op het open balkonnetje aan het eind van een wagon.
[Gomes – Sudah, laat maar, 67]


Ga naar de uitgang van het terrein: links en volg de weg rechtdoor.
Rechts op de hoek.

Technische School

ILW Semarang Technische SchoolTechnische School, voordien Ambachtsschool.

Want een vak valt hier niet te leeren voor een Europeesch kind, tenzij hij een technische school bezoekt, doch dat gaat alweer met dezelfde kosten gepaard als de HBS. Vandaar dat ik maar begonnen ben met het voor hem te zorgen, ook ingeval van mijn overlijden, dan heeft hij toch altijd wat geld. Als ik op Majong zit en hij moet op Semarang de school bezoeken, dan is f 1000,-- per jaar niet eens genoeg voor kostgeld, schoolgeld en kleeren en zakgeld.
[Walraven – Brieven, 104-105]


Ga linksaf: Jl Pengapon (Tawang).
Links: op de hoek

ILW Semarang Joana

Voormalig Hoofdkantoor N.V. Semarang–Joana Stoomtram-Maatschappij: SJS.
Deze maatschappij begon in 1882 haar bedrijf met de opening te Semarang van de lijn Djoernatan naar Djomblang; daarna breidde het net zich allengs uit tot eene exploitatielengte van 426 km. [Gedenkboek Semarang, 230]

Volgens mededeeling van den controleur voor de politie zal op ondervolgende dagen gelegenheid worden gegeven om tegen cholera te worden ingeënt. [De Locomotief, 30 October 1911]


Ga rechtsaf: Jl Ronggowarsito (Kloosterstraat).
Rechts: Nr. 8 Sekolah St Fransiskus (1897, Westmaas).
Rechts: Nr. 8 Suster Suster St. Fransiskus.

Klooster

ILW Semarang FranciscanessenKlooster Zusters Franciscanessen van Heythuizen. 
“Maar ik moet er eerst voor opgeleid worden; ik moet een jaar of vier naar 't klooster om te leeren en dan examen te doen. Zonder akte wil ik er niet komen."
En Vader vond 't goed, billijkte mijn verlangen.
[Kartini – Door duisternis tot licht, 77]

Ik ken ook een meisje, die de kloosterschool op Semarang bezocht, en nu wegteert. Arm, arm meisje ! zij was aan een heel ander leven gewoon; nu als wedono's dochter, ziet en spreekt ze niemand, en kwijnt weg.
[Kartini – Door duisternis tot licht, 154-155]


Links: Nr. Gereja St. Yusup.

ILW Semarang St Joseph Kerk

'Gedangan' of St. Joseph Kerk.

NB. “Ite ad Joseph – Gen 41 : 55”.
Gen. 41 : 55 – Jozef onderkoning van Egypte.
Toen ook heel Egypte honger kreeg en het volk Farao om brood smeekte, zei Farao tot alle Egyptenaren: ‘Ga maar naar Jozef en doe wat hij u zeggen zal.’
PM. Joh 2 : 5 – De bruiloft te Kana.
Zijn moeder sprak tot de bedienden: ‘Doe maar wat Hij u zeggen zal.’

Gedangan is de naam van de kampong, die voor de bouw van de kerk hier lag.


Rechts, voor de hoek: TK Fatima – SD Marsudirini Gedangan.

Weeshuis

ILW Semarang Meisjesweeshuis

R.K. Meisjesweeshuis.

Eerstens bestaat het uit een weeshuis voor R.C. kinderen, bijna uitsluitend uit gemengden echt gesproten, kinderen die anders wellicht in de kampong zouden terechtkomen. Omdat de vader, na ze bij een inlandsche vrouw te hebben verwekt, er eenvoudig niet meer naar omziet, of overleden is. Ongeveer 220 meisjes en jongens vinden daar een goed en gezellig tehuis.
Ik genoot het voorrecht, door ‘de mère’ zelf te worden rondgeleid; ik vond in haar een zeer ontwikkelde, fijngevoelige en beschaafde vrouw, breed genoeg denkend om volkomen humaan te kunnen zijn en voor haar moeilijke taak berekend.
[Van Maurik – Indrukken van een Tòtòk, 195-197].


Links: Karangbidara-buurt.

Het is zeker dat omstreeks 1880 een groot deel van de Indo-groep verpauperiseerd was en aan de zelfkant van de samenleving leefde, in de kampong – al bleef hij voor de Indonesische kampongbewoner altijd de 'Europeaan' – of aan de rand van de kampong of in de toenmalige specifieke Indo-buurten als Kemajoran (in Batavia), Krambangan (in Soerabaja) of Karangbidara (in Semarang). Onder deze 'paria's' van de Europese samenleving, zoals een Indische toneelschrijver ze noemde, was de criminaliteit vanzelfsprekend hoog.
[Nieuwenhuys – Tussen twee vaderlanden, 20-21]


Ga rechtsaf: Jl Suprapto (Heerenstraat).
Ga rechtsaf: Jl Cendrawasih (Komediestraat).
Rechts: Nr. 23 Marabunta.
Het huidige gebouw is het verbouwde zuidelijke gedeelte van de oorspronkelijke schouwburg. De rest staat als ruïne tot aan de Jl Cendrawasih I.

Stadsschouwburg

ILW Semarang StadsschouwburgStadsschouwburg

Ik denk aan een zekeren avond in 't jong verleden. Een kennis nam ons beiden mee naar een concert in den schouwburg op Semarang. 't Was voor 't eerst in ons heele leven, dat wij beiden, zonder zusje, zonder Vader, zonder Moeder ons bevonden in een groote menschenzee. Wij beiden heel, heel alleen tusschen al die vreemde gezichten.
[Kartini – Door duisternis tot licht, 248]


Ga links af: Jl Cendrawasih I. (Konijnenstraat).
Kruising met Jl Kedasih (Bloemstraat).

ILW Semarang Oude huisjesOude huisjes in Hollandse stijl.

Te Semarang zijn er nog te vinden aan de Oude Stadhuisstraat, de Konijnenstraat en de Bloemstraat […] Het zijn vooral deze nederige huisjes, nog meer dan de heerenhuizen, die de Hollandsche sfeer wakker riepen. Zij waren immers veel meer in aantal dan de groote woningen, stonden in dichte rijen langs straten en grachten en verhoogden het vaderlandsche karakter van het koloniale stadsbeeld.
[Oude Hollandsche Bouwkunst, 53-54] 

En een klacht over de afvoergoot. [De Locomotief, 4 Januari 1917]


Ga op T-kruising linksaf: Jl Perkut (Van den Bergdstraat).
Rechts: Komplek Asrama Pondam.

ILW Semarang Politiekazerne

Politiekazerne.
Het complex was bekend onder de naam Arsenaal.

De dienst der B.O.W. is thans aangevangen met den ombouw van het arsenaal tot politie-kazerne. Het werk kan nog dit jaar gereedkomen. [De Locomotief, 2 Februari 1917]
De kosten worden van dien aard, dat men o.i. heel wat beter had gedaan een gansch nieuwe kazerne te bouwen. [De Locomotief, 7 Mei 1917]


Ga linksaf: Jl Srigunting (deel van het Paradeplein).
Links: Nr. 4.

Tasripin

ILW Bandung 2 15de Bat Jaarbeurs 1e Depot Bataljon

Kantoor Tasripin.

In Semarang was in het begin van de 20ste eeuw Tasripin de rijkste Indonesiër, Oei Tiong Ham de meest vermogende Chinese inwoner.
Tasripin woonde aan de Jl. Kulitan 198, in een architectonisch gezien bijzonder aardige kampongstraat.
De gouverneur-generaal heeft den resident alhier verzocht den dank der Nederlandsche regeering over te brengen aan den heer Tasripin, koopman te dezer plaatse. [De Locomotief, 30 Mei 1910]


Volg de straat naar rechts.
Links: ”Spiegel” – Bar & Bistro.

ILW Semarang NV Winkelmaatschap

Toko NV Winkelmaatschappij “H. Spiegel”.

H. Spiegel – Semarang – Tegal – Heeft ontvangen: Gasoline lampen met leiding overal zeer gemakkelijk aan te brengen, van een der beste Amerikaansche fabrieken, van solide, eenvoudige constructie. Volstrekt gevaarloos, met straal en hanglicht. Buitengewoon helder.
[De Locomotief, 12 Februari 1910a]
De wereldberoemde Royal Worcester Corsetten voor corpulente en slanke dames. Verhoogt beslist de schoonheid en geeft een elegant figuur en zit iedere dame zeer makkelijk.
Vraagt prijscourant en afbeelding.
[De Locomotief, 23 Februari 1910]


Ga rechtsaf Jl Suprapto (Heerenstraat).
Links: Nr. 33 "Marba" – C.V. Upaya Trading Comp.

ILW Semarang Zikel

Algemeene Import – Export & Handel Mij “Marba”, voorheen Toko Zikel.

Maar er waren winkelmaatschappijen, die een belangrijk deel van de voor verkoop aan het publiek bestemde goederen eveneens direct importeerden. Het leek mij rationeel, dat dezen als lid tot de Handelsvereniging zouden kunnen toetreden. Ik deed, voorlopig ten aanzien van één winkelbedrijf, dat van de firma Ziekel, een desbetreffend voorstel. [Koch - Verantwoording, 70-71]

Zikel & Co. – Semarang – Heerenstraat – Telefoon No. 227. Hebben ontvangen: [De Locomotief, 12 Februari 1910b]


Rechts: Taman Srigunting.

Paradeplein

ILW Semarang ParadepleinHet westelijke gedeelte van het Paradeplein

Zeer warm, en toch geen drukkende atmosfeer; gebouwd op een wijze die overal elders onverdragelijk, onbewoonbaar zou genoemd worden; met nauwe straten, met aan één gebouwde huizen, met verdiepingen, kortom met al hetgeen men in Indië niet verwacht en waartegen het gezond verstand op zou komen, doch waarover dáár niemand zich beklaagt, integendeel ieder zich vermeidt, omdat de gelijkenis van de plaats met een hollandsch stadje zoo groot is. Dáárin zit het geheim, geloof ik. Het gezicht van een straat en een pleintje met een pomp! – ja, lach er vrij om, zóó iets is genoeg om een kolonist op te vroolijken. In het geheel ziet het er minder oostersch uit.
[Rees - Herinneringen I, 253-255]


Rechts: Fonteintje, met (op de foto) daarachter de voormalige artesische put.

Artesische put

ILW Semarang drinkwaterILW Semarang Artesische putArtesische put

Het drinkwater baarde [in de 19de eeuw] nog veel zorg voor de hygiène, en werd verkregen uit particuliere putten en uit de rivier, na met chemicaliën en mechanische middelen zoo goed mogelijk te zijn gezuiverd. Wel bestonden reeds de artesische putten, maar dit water was altijd warm en had een bijzonderen smaak.
[Ido – Indië in den goeden ouden tijd I, 12-13]


Rechts: GPIB Immanuel – Ingang aan de rechterkant van de kerk. (Verbouwd in 1894-1895 door De Wilde en Westmaas).

Protestantsche Kerk

ILW Semarang Protestantsche KerkProtestantsche Kerk / Koepelkerk / 'Gereja Blenduk'.
In de kerk knielde de jonge bruid aan Stevens zijde neder, zijn oogen zochten de haren, de haren bleven onafgebroken neergeslagen. En toen de plechtigheid geëindigd was en zij op zijn arm geleund de kerk verliet, verried een hoog rood een onbestemd gevoel van schaamte en berouw dat zich onwillekeurig van haar meester maakte.
De resident gevoelde iets dergelijks, maar begreep het niet. Zijn oog viel op het bekoorlijke schepsel dat hem toebehoorde, en half bevend fluisterde hij haar in het oor:
‘O Louise, mijn engel! Thans zijt gij de mijne voor eeuwig!’
Nu eerst gevoelde het meisje, welk een vreeselijke band er tusschen haar en dien man gelegd was geworden. Nu verstond zij eerst recht die ijselijke woorden, die een oogenblik te voren nog bloote klanken voor haar geweest zouden zijn.
[Kruseman – Huwelijk in Indië, 110-112]


Links: Nr. 25 PT. Asuransi Jiwasraya (1919, Bureau Karsten, Lutjens, Toussaint).

NILLMIJ

ILW Semarang Inheemsche KunstnijverheidNed.-Indische Levensverzekering en Lijfrente-Maatschappij: NILLMIJ van 1859
Tevens het (enige aan de samensteller bekende) adres voor Inheemsche Kunstnijverheid.

Onlangs reisden wij samen met den heer Brandes, broer van Dr. Brandes; hij stelde veel belang in de kunstvoortbrengselen van ons land. Toen ik sprak van een tokootje van Inlandsche kunstvoorwerpen op Semarang, was hij er dadelijk voor te vinden. U moet n.l. weten, dat 't Semarangsche publiek er tegen op ziet naar Batavia te bestellen, wat toch zoo in de buurt ligt.
[Kartini – Door duisternis tot licht, 331]


Rechts: (Nr. 30) Persero.

ILW Semarang Borsumij

Borsumij – Borneo Sumatra Handel Maatschappij.

Links van de ingang: “De eerste steen van dit gebouw werd gelegd door mevrouw M.C. Albert-Rauh, echtgenoote van den agent der Borsumij te Semarang op den 4 den Februari 1939”.

1940 – Architect Blankenberg:
Medio 1938 werd mij verzocht plannen voor een nieuw kantoorgebouw met en tweetal goedangs te maken, welke in de plaats zouden moeten komen voor het oude, inmiddels veel te klein geworden kantoor aan de Heerenstraat.
De opdrachtgever vestigde er special de aandacht op, dat het hoofdkantoor te Soerabaja, naar het ontwerp van wijlen collega Citroen in 1934 gebouwd, aan alle getelde eischen zeer goed voldeed. [Locale Techniek, -9-1, 3-7]


Links: (Nr. 17) Restaurant Cianjur.

Landgerecht

ILW Semarang Landgerecht 2015

Landgerecht 
het Landgerecht aldaar is gehuisvest in een gebouw, dat vermoedelijk dateert van lang vóór de kolommenperiode. Dat gebouw is namelijk opgetrokken in denzelfden stijl als de huizen op Vermeer’s ‘Straatje’, behalve dan dat de ramen en bovenlichten, en ook sommige paneelen van binnen rijk zijn versierd met snijwerk, dat men zelfs in Oud-Holland zoo niet aantrof. Het gehele Landgerechtgebouw lijkt mij een kostbaar reliquie uit de Compagniestijd en ik hoop van harte, dat men het op een of andere wijze tot historisch monument heeft verklaard om het voor vernieling te behoeden.
[Walraven – Modjokerto in de regen, 25a]


Vervolg de Jl Suprapto.

Hoofdwinkelstraat

ILW Semarang HeerenstraatHeerenstraat, de hoofdwinkelstraat.

We volstaan met een paar wandelingen, waarbij al snel blijkt dat Semarang niet veel voorstelt. Een armoedig vervallen zootje is het eigenlijk, de benedenstad dan, en zelfs de hoofdwinkelstraat heeft voornamelijk een sfeer van vergane glorie.
[Vervoort – Vanonder de koperen ploert, 106]

Tijdens de Sinterklaastijd moet stapvoets worden gereden. [De Locomotief, 2 December 1910].


Links: (Nr. 15.) 

ILW Semarang OhlenrothToko Ohlenroth – Byjouterie en Horlogerie.

De firma leverde o.a. de bekende stationsklokken.

Van de firma Ohlenroth mag hetzelfde worden gezegd. Ook hier tal van keurige dingen, al staan die op een bescheidener achtergrond. Wie echter hier een keuze wil doen, wordt met liefde in een oogwenk bediend. Wij zagen daar twee zilveren schrijfgereien voor dames, neen, maar om te stelen, al geven wij beleefd in overweging dat niet te probeeren. [De Locomotief, 3 December 1910]

Advertentie [Semarang als centrum, 101a] →


Links: Nr. 7 PT. Telekommunikasi.

ILW Semarang Koloniale Petroleum Verkoop Mij

Koloniale Petroleum Verkoop Mij., voordien Javasche Bank.
[1908] De Java’sche Bank zal eerlang haar nieuwe gebouw in de Heerenstraat betrekken, [Indisch Bouwkundig Tijdschrift, -11, 30-31]

Ook te Semarang, haar oudste agentschap, was de Bank in den aanvang bescheiden gehuisvest. [Nederlandsch Indië – Oud & Nieuw, -3, 319] In de kaartenzaal van het Tropen Instituut te Amsterdam bevond zich in 2005 een tekening van een ouder ”Kantoor van de Java Bank te Semarang” “Geteekend en opgenomen door den leerling Opzichter A. Westmaas – Semarang 4 October 1904”.


Ga rechtsaf Jl Branjangan (Oudstadhuisstraat).
Links Old City.

Dunlop-Kolff-Makelaars

ILW Semarang Dunlop Kolff MakelaarsDunlop-Kolff-Makelaars (Suiker, rijst, kapok, effecten etc).

De heer Lovink ging met mijn voorstel accoord, en mijn stuk werd in de Korte Berichten gepubliceerd. De reactie er op uit de kringen van de handel liet niet lang op zich wachten. Vooral de exporteurs te Semarang, de belangrijkste uitvoerhaven voor kapok, gingen heftig te keer. Er had een vergadering van de Handelsvereniging plaats, waar het denkbeeld van de eis van een keuringscertificaat bij uitvoer als verregaand belachelijk werd voorgesteld.
[Koch - Verantwoording, 78-79]


Rechts: 
(Nr 2 naamloos).

Van Dorp

ILW Semarang Boekhandel DrukkerijenG.C.T. van Dorp & Co, Boekhandel en Drukkerijen.

Ook hier gaat het slecht met de drukkerijen, maar dat was ook vroeger al. Want er tevens trustvorming, geheel in overeenstemming met de leer van Marx. De groote drukkerijen koopen de kleinere op; de allerkleinste gaan er onder door. Veel van die kleine zijn in Chineesche handen en die leveren slecht werk. Maar op de groote drukkerijen worden alle moderne processen beoefend en er worden hier soms boeken gedrukt, die den toets der kritiek in elk opzicht kunnen doorstaan.
[Walraven – Brieven, 211-212]


Links: Segaramas Senaputera.

MC Neill

ILW Semarang Mc Neill CoMc Neill & Co., tevens vestigingsplaats van de Hongkong & Shanghai Banking Corporation en het Britsch Vice Consulaat.

Toen de Geallieerden op een zestigtal Nederlandse koopvaardijschepen beslag legden, protesteerde ik, evenals De Lokomotief, in scherpe termen tegen deze ‘schepenroof’. De volgende ochtend kreeg ik bezoek van Britse consul, die zich verbaasd en zeer verontwaardigd toonde over mijn critiek op de maatregel, die naar zijn mening door de oorlogsomstandigheden geboden was. Hij deelde mij mede, dat het Britse consulaat voornemens was geweest onze courant financieel te steunen, doch dat daarvan nu was afgezien.
[Koch - Verantwoording, 95]


Ga linksaf Jl Kutilan 
(Hoofdwachtstraat).
Aan het eind van de straat, op de hoek rechts: PT. Pelni.

KPM

ILW Semarang KPMKoninklijke Paketvaart Maatschappij: KPM.
Ontwerp van Ghijsels, 1917-1918. [A.I.A.]
Een zo dure lijn als de K.P.M. zou misschien toch moeten beginnen met een minimum van beschaafd nederlands als eis te stellen aan haar geüniformde vertegenwoordigers. (Men hoort de reactie van deze geüniformden zelf als zij zoiets zouden lezen: “Nou, meneer, as je maar weit dawe niks minder zijn as u, hoor, en misschien zelfs heil wat meir!” “Beste man, waarom niet? maar ik kan er tòch verdomd sjlicht teuge!”).
[Perron, du – Verzameld Werk V, 367]


Op de hoek links: Jakarta Lloyd.

Nederland

ILW Semarang NederlandHoofdkantoor Stoomvaart Maatschappij ‘Nederland’.

Ook is de ‘Nederland’ een Maatschappij met een goede reputatie. Ze hebben in de crisis hun personeel goed behandeld, ook al zijn er met vervroegd pensioen ontslagen. Maar de vroegere directieleden, vooral de heer OptenNoort, waren humane menschen. Over de tegenwoordige heer Bronsing is het oordeel naar het schijnt nogal verschillend, maar nieuwe bezems vegen schoon.
[Walraven – Brieven, 223-224]


Steek de Jl MPU Tantular over.

ILW Semarang NederlandpleinDit deel van de straat heette voor WO II "Nederlandplein".

Het kantoor der S.M.N. werd in ’30 gebouwd op het terrein van het oude, doch, overeenkomstig de rooilijnen, met prijsgeving van een belangrijk gedeelte van de voorzijde. Deze grondafstand aan de Gemeente geschiedde om niet, doch onder de voorwaarde dat dit gedeelte der Westerwalstraat in ‘Nederland-plein’ zou worden omgedoopt.
[Locale Techniek, -7-2, 54]

Het oude kantoor van de Stoomvaart Maatschappij ‘Nederland’. →


Ga rechtdoor: Jl Tiang Bendera (Sleko).
Rechts, op de hoek: de plaats waar de Hoofdwacht heeft gestaan.

De officier der hoofdwacht is voor het geopende raam te zien, als een hindoesch afgodsbeeld onbeweeglijk zittende op een stoel, dien hij op zijn tafel heeft geplaatst; die tafel staat als een eilandje in het water en dreigt bij de minste beroering door den vloed verzwolgen te worden. De schildwacht voor het geweer balanceert op een bank, die de stroom wil medenemen; hij vraagt te vergeefs om afgelost te worden; zijn makkers lachen hem uit en hebben moeite genoeg zich-zelven en de wapens vlot te houden.
[Rees - Herinneringen I, 258-259]


Rechts: In zeer slechte toestand.

ILW Semarang Uitkijk

de Uitkijk, het voormalig havenkantoor bij de ‘Grote Boom’.

Tussen dit complex en de rivier lag de Groote Boom.
Voor den opslag en de verificatie der aangevoerde goederen werd meer bovenstrooms een complex van gebouwen tot stand gebracht, de z.g. Groote Boom, dat dichter bij het handelscentrum van de oude stad Semarang gelegen was. [Gedenkboek Semarang, 142-144]

In den onbewoonden modderpoel n.l. op de plaats waar nu het Nederlandplein, de Gasfabriek en de gebouwen van Lindeteves Stokvis staan, bouwde men een vesting, die grooter was dan het kasteel te Batavia. Erg vlot is het niet gegaan met den bouw. [Semarang als centrum, 84]
Van 1690 tot ca. 1708 werd een vijfhoekig, deels stenen, fort gebouwd.


Ga terug en rechtsaf: Jl MPU Tantular.

Westerwalstraat.

De stadswallen liepen van de Westerwalstraat, Noorderwalstraat, Oosterwalstraat, later Comediestraat genoemd, en Zuiderwalstraat; resp. de huidige Jl MPU Tantular, Jl Merak, Jl Centrawasi en Jl. Sendawa.
Daendels liet de stad ontmantelen. [Geschiedenis van Indonesië, 364]
Men kan de door Europeanen bewoonde wijken in een ouder en een nieuwer gedeelte onderscheiden: het eerste, dat tot 1824 door wallen en grachten omgeven was, ligt dichter bij de zee en gelijkt iets op een Zuid-Europeesch havenstadje; de huizen zijn er vlak aan de straat gebouwd en sluiten aan elkander, vele hebben twee verdiepingen, de straten zijn meerendeels nauw en onbeplant, en het geheel is daardoor benauwd, heet en stoffig. [Reisgids voor Nederlandsch-Indië, 70]


Links: Nr 19 Bank Mandiri.

Meer informatie

Oom Willem was vrolijk en opgewonden, zolang we in de stad waren. ’s Avonds gingen wij naar een concert in de sociëteit, waar een jonge Fransman erg aandoenlijk A vingt ans zong en overigens goede muziek slecht werd gespeeld. Maar we dronken champagne als water.
[Daum – Uit de suiker in de tabak, 8]

Toen ik oom verweet, dat hij zijn neefje pijn had gedaan, lachte hij minachtend. “Zo, was die jongen van dat tikje al overstuur. Nu, ik zal het kruidje-roer-me-niet ontzien, maar vanavond in de soos zullen wij hem inwijden. ”Ik waarschuwde Charles, dat oom hem die avond dronken wilde maken. Tot mijn verwondering, scheen hij volstrekt niet uit zijn humeur. Integendeel, zijn ogen schitterden en ik geloof, zijn neus ook. ”Laat hem dat maar eens proberen. We zullen eens zien, wie dat het langste volhoudt.”
[Daum – Uit de suiker in de tabak, 162-163]

Het was te Samarang. Ik stond in de sociëteit met een paar officieren te praten, toen een man van middelbaren leeftijd, bruin, verbrand, met een donkeren oogopslag en een forsche stem, mij plotseling op den schouder klopte met de vraag: ‘Wel jonker, hoe bevalt je het zeemansleven?’
‘Slecht, mijnheer.’
‘Dat dacht ik wel. En als je ook nog geen berouw hadt over de keuze van je vak, dan zou ik je zeggen dat je het weldra krijgen zoudt. Je liefde of liever je bewondering voor de zee heeft je het scheepsleven over het hoofd doen zien, niet waar? En nu je eenmaal in het schuitje bent, vaar je voort, omdat je geen kans ziet er weer uit te komen.’
‘Juist mijnheer,’ antwoordde ik lachend, eenigszins verwonderd over den familjaren, kortafgebeten en toch goedhartigen toon van den vreemdeling.
[Kruseman – Huwelijk in Indië, 27-28]

We maken het ons zoo plezierig ondermekaar als mogelijk is, zei iemand die er jaren lang woonde, maar veel amusementen, zooals men die in de grootere steden vindt, hebben we niet. De sociëteit doet wat zij kan door bals, muziek en partijen en nu en dan hebben we hier liefhebberij-comedie – zoo b.v. van avond wordt Sneeuwwitje en De zeven dwergen vertoond door een troepje kinderen, meest leerlingen van een onzer verdienstelijke muziekonderwijzers, die zich voor die dingen verbazend veel moeite geeft.
[Van Maurik – Indrukken van een Tòtòk, 197]

ILW Semarang NHMArchitect Jordaan: […] de ‘Nederlandsche Handelmaatschappij’ zal binnenkort den eersten steen laten leggen voor een omvangrijk bouwwerk ter plaatse waar eens de societeit ‘Harmonie’ stond, [Indisch Bouwkundig Tijdschrift, -11, 30-31]

De bouw heeft veel aandacht en het uiterlijk van het gebouw wordt van het begin af aan niet zo gewaardeerd: [De Locomotief, 12 Februari 1910][De Locomotief, 28 Februari 1910][De Locomotief, 31 Maart 1910][De Locomotief, 11 Juni 1910] en [De Locomotief, 20 Juni 1910].


Rechts: Jembetan Berok.

ILW Semarang Societeitsbrug 01ILW Semarang Societeitsbrug 02Sociëteitsbrug.
Ik bekijk de kaart van Semarang, er is maar één brug die ervoor in aanmerking komt, maar het is een klein stenen bruggetje, zonder handel; bloemen en bomen zijn ver te zoeken.
[Vervoort – Vanonder de koperen ploert, 105-106] 

Verbreding en verfraaiing van de brug. [Gedenkboek Semarang, 103]
Men is ijverig bezig te baggeren in de Semarangrivier. [De Locomotief, 4 Juli 1911]


Links: Kantor Advokat.

Handelsvereeniging

ILW Semarang HandelsvereeniHandelsvereeniging ‘Semarang’ (1922 – Karsten, Lutjens, Toussaint).
Ik solliciteerde naar de betrekking van secretaris van de Handelsvereniging Semarang, waarin export- en importhuizen, banken en industriële ondernemingen georganiseerd waren.
Uit ruim dertig sollicitanten viel de keuze op mij. Er was veel te doen, en het werk bleek zeer interessant te zijn. De Handelsvereniging was reeds in 1854 opgericht en het archief was van dat jaar af compleet. Ik vond de oude notulenboeken en de brievenboeken: vroeger werd elke brief die verzonden werd, in een brievenboek netjes overgeschreven.
[Koch – Verantwoording, 69]


Links: Phapros RNI Group.

ILW Semarang Koloniale BankKoloniale Bank.
Evenals de andere cultuurbanken wordt zij thans [1934] zwaar getroffen door de depressie. Hoe groot de verliezen zullen zijn, welke de Koloniale Bank tenslotte zal hebben af te boeken, is nog niet bekend. […]
Volgens het laatste jaarverslag stond de Bank in relatie met 13 suikerfabrieken, waarvan er 5 geheel haar eigendom waren, 5 voor het grootste deel en drie voor een kleiner deel. […]
De eigen suikerondernemingen stonden per ultimo 1933 te boek voor rond 5 miljoen gulden, de deelnemingen in suikerondernemingen voor f 8.284.501,-. Het is zeker, dat hierop in verband met de moeilijkheden in de suikercultuur zeer aanzienlijke afschrijvingen zullen moeten plaatsvinden. [Het Bankwezen, 184-193]


Links: (Nr. 5) PT. Perkebunan XV. (Persero).

Vorstenlanden

ILW Semarang VorstenlandenCultuur Maatschappij der Vorstenlanden.
En wie vandaag deze of gene van de achttien groote fabrieken in Djokja ziet, wier schoorsteenen uit het blauwig blinkende rietveld opsteken als uit een zomersche zee een vuurtoren, kan zich vermaken met de gedachte, dat op hetzelfde oogenblik misschien de een of andere couponknipper in Amsterdam of Den Haag of Harleveen in den vorm van een strookje papier de hem competeerende portie naar zich toe haalt van de schatten, onder dien blinkenden schoorsteen uit dat wimpelende riet te voorschijn geperst; en dat de orde-, vrede- en menschlievende Nederlander, zachtzinniglijk aldus knippende, metterdaad zich verklaart voor afstammeling-naar-den-gelde en politiek erfgenaam van oude Djokjasche Sultans en Soenans van Mataram, de verdrukkers, uitzuigers en keelbeulen van hun volk.
Wel wonderlijk hangen in deze wonderlijke wereld de dingen aan elkaar ...
[De Wit – Natuur en menschen in Indië, 70-72, 73-74]


Ga linksaf: Jl Kepodang (Van Hoogendorpstraat).

Van Hogendorp

In Indië werd hij [Dirk van Hogendorp] een overtuigd tegenstander van het regeeringsstelsel der Compagnie. In stede daarvan wenschte hij de invoering van eene vaste belasting onder de inlander, met toekenning van individueelen eigendom of erfpacht; vrijheid van persoon vereenigd met rechtszekerheid ook voor den inlander, afschaffing van heerendensten en gedwongen leverantiën, gepaard aan de toekenning eener goede jaarwedde aan ambtenaren en regenten, en tevens vrijheid van handel in Indië en tusschen koloniën en moederland. In vele opzichten dus een programma, dat eerst in lateren tijd steeds meer in toepassing is gebracht. Ook was hij een krachtig tegenstander van den slavenhandel en de slavernij; in een toneelstuk ’Kraspoekol of de slavernij’, Delft 1800, trachtte hij de zedenbedervende gevolge der slavernij aanschouwelijk voor te stellen. [Encyclopaedie -II, 100-101] 


Rechts: (Nr. 3) Naamloos.

ILW Semarang Erdmann Sielcken

Handelmaatschappij Erdmann & Sielcken.

Toen ik tot hem toegelaten werd zag ik hem zitten in een lage rieten stoel aan een reusachtige schrijftafel, die de betrekkelijk kleine kamer voor minstens de helft vulde. Waar hij zat was een half-cirkelvormig stuk uit de schrijftafel weggezaagd, zodat hij voor driekwart door het blad omgeven was. Hij maakte op het eerste gezicht de indruk van een korte, dikke man, maar toen hij oprees om me de hand te geven, bleek hij alsmaar langer te worden, tot hij een hoofd boven mij uitstak.
[Koch - Verantwoording, 70]

 
Links: (Nr. 2-4) Naamloos.

ILW Semarang SpaarbankSemarangsche Spaarbank.
In 1853 werd [mede] door de Vrijmetselarij een 'hulpbank' opgericht, om mensen die in financiële moeilijkheden verkeerden, uit de handen van de woekeraars te houden. [Vrijmetselarij, 118-119]
De spaarbank te Semarang is de oudste van alle spaarbanken in Ned.-Indë. Op initiatief van de afdeeling Semarang der Maatschappij tot Nut van het Algemeen werd in 1853 de Spaar- en Beleenbank opgericht. [In Surabaya in 1833!] [Semarang als centrum, 148-149]
Slechts vermeldt het jaarverslag over 1888 dat in de maand Augustus van dat jaar een nieuw kantoor werd betrokken, dat de ontwerper, de heer G.L. Verver en de aannemer de heer F.L. Mahlerwein alle eer aandoet. [De Spaarbank te Semarang, 13, 17-18]


Links: (Nr. 6-8) Bank.Mandiri.

ILW Semarang Escompto Maatschappij

Nederlandsch-Indische Escompto Maatschappij. (1913 – de Bouwploeg: Elenbaas en Moojen) [Het bankwezen, 108-116] 
NB: In de geveltop de wapens van Semarang en Surabaya.

Tevens vestiging van het Hoofdkantoor van Rouwenhorst, Mulder & Co., N.V. Exploitatie en Producten Handel Maatschappij. Export van, cacaobonen, citronella olie, copra, droog veevoer, hars, koffie, maïs, oliehoudende zaden, peper, sojabonen, tapioca producten, vezels. Import van: metaal, metaalwaren en gereedschap.

In het begin van de 20ste eeuw is een groot deel van de bevolking van Semarang Chinees. [De Locomotief, 14 October 1911], [De Locomotief, 17 Januari 1917]


Links, op de hoek: (Nr. 12-14) Naamloos.

ILW Semarang Indische LloydAlgemene Verzekering Mij Indische Lloyd.
verzekerde tegen:
5e Tegen diefstal, alsmede tegen schade door binnen- of buitenbraak, ook als die niet met diefstal is gepaard gegaan.
6e Tegen beschadiging van en door automobielen en motorfietsen (brand, explosie, zelfontbranding, ongevallen, wettelijke aansprakelijkheid jegens derden, persoonlijke ongevallen van den chauffeur en berijder).
Het kapitaal der maatschappij bedraagt f 5.000.000, verdeeld in 2000 aandelen, elk van f 2500. [De Locomotief, 26 Maart 1917a]


Links, op de hoek: (Nr. 16) Naamloos.

ILW Semarang Makelaarskantoor Monod Diephuis

Makelaarskantoor Monod, Diephuis & Co., een van de belangrijke makelaarskantoren.
[Semarang als centrum, 145-146]

Kort nadat Tjen op de H.B.S. kwam, verliet mijn moeder ‘Oom en Tante’ om in Semarang (waar ze een zuster en zwager had wonen) een administratieve betrekking te aanvaarden op een makelaarskantoor. Het was toen in Indië nog altijd iets bijzonders voor een meisje te gaan werken. Oom en tante, vooral Oom, verzetten er zich eerst tegen en verklaarden dat niets haar behoefde te beletten bij hen te blijven.
[Breton de Nijs – Vergeelde portretten, 34-35]


Rechts: (Nr. 15-19) Naamloos.

ILW Semarang Toko Soesman

Waarschijnlijk o.a. Toko Soesman

Letterlijk maakte ik haar het hof die dag. Natuurlijk moest zij dadelijk na onze aankomst in de stad van de gelegenheid gebruik maken om inkopen van allerlei aard te doen. Wij liepen regelmatig de toko's af: van Soesman naar Thooft, van Wermuth naar Krüthoffer, van Chevallier naar de modiste. Het was een ochtend van gruwelijke marteling voor een buitenman. En ik gaf geld uit! Bij duizenden! Doch dat was wel het minste. Wat gaf een man, die in die tijd in de tabak was, om een handvol slijk der aarde?
[Daum – Uit de suiker in de tabak, 156-157]


Links: Braak liggend terrein. (Voordien Redactiebureau dagblad 'de Locomotief'.)

'de Locomotief'

ILW Semarang RedactiebureauZie, in den laatsten tijd worden er in de ‘Locomotief’ (het voornaamste dagblad van Indië) artikelen gepubliceerd, geschreven door Inlanders. In die stukken leggen zij hunne opinies bloot over veel, dat sedert jaren heimelijk de gedachten beroert van zoo niet alle, dan toch het grootste deel der Inlandsche ambtenaren. Niet alleen de hoogsten van 't land, doch ook de minderen laten hunne stemmen hooren. De dagbladen noemen dit een verblijdend teeken des tijds en juichen 't zeer toe.
[Kartini – Door duisternis tot licht, 37-38] 

Om me te oefenen schreef ik schetsjes, doodgewone dingen, voorvallen uit ons eigen leven. Een er van is al in de ‘Echo’ verschenen; als pseudoniem koos ik ‘Tiga Soedara’ (drie zusters), omdat wij drieën één zijn. Men had al gauw ontdekt wie Tiga Soedara was en ik kreeg een pluimpje voor mijn werk in de ‘Locomotief’ (een dagblad hier in Indië).
[Kartini – Door duisternis tot licht, 74] 


Links: (Nr. 24) In zeer slechte toestand.

ILW Semarang Kantoor H.J Vooren

Belastingconsulenten en Accountants, Kantoor H.J. Vooren, agent Olveh van 1879.

De Kalakop boven de ingang duidt op een gebouw van architect Wolff Schoemaker.
Er zijn de samensteller geen andere ontwerpen van Wolff Schoemaker in de binnenstad van Semarang bekend. Het is mogelijk dat het gebouw in opdracht van Tels en Co is gebouwd. Eind jaren ’30 was Tels gevestigd aan Kebon Laoet 41. [Wolff Schoemaker]
[Het Indische Leven, -2- 11, 210]


Rechts: (Nr. 25-27) Phapros. (Hoofdkantoor Oei Tiong Ham Concern – 1933, Liem Bwan Tjie).

Oei Tiong Ham

ILW Semarang Oei Tiong HamNB. Naam van de architect links na de ingang.

Donderdag j.l. heeft de Chinees Oei Tjong Hauw uit Semarang een bedrag van bijna anderhalf miljoen gulden aan de bezetters overhandigd. Het is de opbrengst van de suikervoorraden, die aanwezig waren in de goedangs van het Oei Tjong Ham-concern, waarvan deze Oei mede-direkteur is. Zijn gedrag gedurende de bezetting is zo pro-Japans geweest, dat de opperbevelhebber hem heeft benoemd tot Chinese afgevaardigde in de 'Tyuuoo Sangi In'. [Bouwer – Het vermoorde land, 326]
Onder de Chinezen die zich te Semarang zoowel als in alle Oost-Indische handelplaatsen in menigte hebben nedergezet, zijn vele zeer vermogende of liever schatrijke lieden. Daar de Chinezen, gelijk reeds aangetoond is, bijzonder geslepen in alle handelsverrigtingen, en ervaren in allerlei winstgevende ondernemingen zijn, weten zij de voor den handel bijzonder gunstige ligging van Samarang meesterlijk tot hun voordeel aan te wenden. [Olivier – Tafereelen I, 305]


Links, op de hoek: Nr 34 Bank Mandiri.

ILW Semarang Nederlandsch Indische Handelsbank 01ILW Semarang Nederlandsch Indische Handelsbank 02Nederlandsch-Indische Handelsbank [verbouwd].

Op deze foto ziet men een modern gebouw, dat niet voor de tropen geschikt is. [Van Wonen, 87]

Uit architectonisch oogpunt beschouwd spant onder al deze aanwinsten de kroon het nieuwe gebouw waarin thans de kantoren van de ‘Nederl. Indische Handelsbank’ […] zijn gevestigd. [Indisch Bouwkundig Tijdschrift, -11, 30-31]


Steek de Jl Pekojan over.
Het tweede pand links:

ILW Semarang Lindeteves Stokvis TevesLindeteves StokvisI
n de zestiger jaren [van de 19de eeuw] bestond te Semarang de firma J.A. van der Linde, waaruit in het jaar 1875 aldaar door de Heeren J.A. van der Linde en J.C. Teves de firma van der Linde en Teves werd opgericht, welke zich, behalve met den handel in alle soorten van ijzerwaren en benoodigdheden voor fabriek- en landbouwondernemingen, ook bezig hield met den import van koopwaren van algemeenen aard, waarvan er diverse in den loop der jaren kwamen te vervallen.
Toen nu in 1888, nadat de Heer Teves reeds was uitgetreden, de omzetting in een Naamlooze Vennootschap, genaamd ‘Maatschappij tot voortzetting der zaken Van der Linde & Teves’ plaats vond, bleef het bedrijf in het oorspronkelijke pand aan de Van Hoogendorpstroomstraat te Semarang gevestigd. [Lindeteves-Stokvis, 1-11] 


Ga even terug en linksaf: Jl Pekojan.

Hedenmorgen zagen we nog in de kampongs in de omgeving van Pekodjan in buurten, waar de pest reeds vele slachtoffers maakte, een chaos van vuil en verwaarloozing, van allerellendigste woonkrotten en legioenen ratten herbergende oeroude muf-donkere pakhuizen, alle beschrijving tartend. [De Locomotief, 22 Maart 1917]


Ga bij de 2de zijstraat rechtsaf: Jl Kenari (Zuidergrachtstraat).
Ga linksaf: Jl Kenari (Handelstraat).
Links: Nr. 8 "Paberik Hygeia". In slechte staat.

Hygeia

ILW Semarang Mineraalwaterfabriek HygeiaN.V. Mineraalwaterfabriek Hygeia v/h R. Klaasesz & Co.

Twee jaren later vertrok hij naar Semarang, als employé van de firma R. Klaasesz en Co., die een apotheek en een fabriekje voor limonade exploiteerde, en drie jaar later werd hem de gelegenheid geboden, het gehele bedrijf over te nemen. Tillema was een dynamisch werker, vol ideeën en nieuwe plannen. Hij bouwde het limonadefabriekje om tot een voor die tijd hypermoderne fabriek voor koolzuurhoudende dranken en durfde het als eerste in het toenmalige Nederlands-Indië aan, daarvoor een gebouw in gewapend beton op te richten. [Koch – Batig slot, 80-81]


Ga rechtsaf: Jl Agus Salim (Djoernatan).

Het complex, waarin thans de woningverbetering en de pest-gevaarlijk-verklaringen plaats vinden, is vrijwel het vuilste deel der stad en wordt begrensd: ten Noorden door den grooten weg Djoernatan. [De Locomotief, 26 Juni 1917b]


Links: Side Pocket (vanaf zijstraat tot zijstraat).

Plaats van de voormalige Politie Kazerne, voordien een militaire kazerne, waar van 1787 tot 1808 het Würtenbergsche Legioen was ondergebracht.

Waarom is Samarang ook als garnizoen zo gewild? toch niet alleen om haar overeenkomst met een hollandsch provincie-stadje; dat maakt den eersten indruk wel aangenaam, doch die gaat voorbij. Neen, de reden moet elders gezocht worden. De militairen vormen er geen afzonderlijke kolonie zoo als te Batavia; de kazerne ligt er in de stad, de officieren wonen in privaathuizen; al wat het soldatenkleed draagt, leeft niet afgescheiden van de maatschappij, maar maakt er hier weêr een deel van uit, fraterniseert met de burgers.
[Rees - Herinneringen I, 256-257]

De hertog van Würtemberg was zeer verheugd de ‘Heeren XVII’ van dienst te kunnen zijn en verbond zich – hij was beter kopman dn zijn ambtsbroeders! – tegen betaling van f 160 per soldaat, 1796 man, onder welk getal ook de officieren begrepen waren, voor het einde des jaars te leveren. [Nederlandsch Indië – Oud & Nieuw, -2, 118-119], [Nederlandsch Indië – Oud & Nieuw, -2, 203-206]


Ga de brug over en vervolg de Jl Agus Salim (Aloon Aloon Midden).
Links: De door brand verwoeste  Pasar Johar.

ILW Semarang Pasar Johar

Begin 1931 de grond gekocht. [Gedenkboek Semarang, 108]
Karsten: Voor pasars is en blijft gewapend beton het meest verkieselijke materiaal, vooral in de vorm der z.g. mushroomkonstruktie, door de volkomen afwezigheid van donkere hoeken of holle ruimten, de geheel vlakke onderzijde van daken en vloeren en de (toevallige) overeenkomst tussen de meest ekonomische kolomafstanden (ongeveer van 5 tot 7 m) met de normale pasartraveebreedte (pad met standplaatsen aan weerszijden, eveneens normaal 5 a 6 m). [Locale Techniek, -7-2, 64-66]
Bij de Pasar is de methode 'schoon uit de kist' gevolgd. [Locale Techniek, -8-4, 109]

1907-1910: een langdurig proces van besluitvorming over het vegen van de pasar… [Gedenkboek Semarang, 35-38]
Huur van pasarplaatsen [Locale Techniek, -2, 50] 


Ga rechtsaf: Jl Arief Rachman Hakim (Aloon Aloon Oost)
Rechts: Telekom. (Telefoonkantoor – 1912, Snuijf).

Telefoonkantoor

ILW Semarang telefoonkantoren 1

ILW Semarang TelefoonkantoorOm met de telefoonkantoren te beginnen, die vooral op Java noodig waren geworden sedert het Gouvernement de bestaande particuliere telefoonnetten overnam, verwijs ik naar dat van Semarang dat een soortgelijk gebouw is geworden als dat van Weltevreden; de scheeve vorm van den plattegrond hangt natuurlijk samen met het beschikbare terrein. Het is gelegen naast het post- en telegraafkantoor.Het gebouw werd gezien als zeer modern en uitstekend aangepast aan de Indische omstandigheden. Elenbaas meldt, bij de bespreking van een ontwerp van Snuyff voor een telefoonkantoor zo’n tien jaar later, “in navolging van het bureaugebouw voor de N.I.S. te Semarang, is de beplanking op vrij grooten afstand van de dakbedekking gehouden, en de ruimte daartusschen behoorlijk geventileerd, waardoor de invloed van de directe beschijning der dakbedekking door de tropische zon op de temperatuur in de zaal wordt ontdaan.” [Indisch Bouwkundig Tijdschrift -15, 207] 


Ga terug en rechtsaf: Jl Agus Salim (Aloon Aloon Midden).

ILW Semarang Aloon Aloon 1913

Situatie ± 1913 – De route van de wandeling is in groen aangegeven.

Links en rechts de voormalige Aloon-Aloon.

Semarang is niet in het bezit van een fraaie aloon-aloon, welke zoo vele Indische steden en binnenplaatsen siert en welke voorheen het aantrekkelijke kenmerk was van vrijwel iedere Indische plaats – het wijde groene grasveld, met op de hoeken de hooge waringins. In Semarang is men aan dit gemis reeds lang gewend; talrijke vaak leelijke bouwsels hebben elk op hun beurt een grot stuk van de aloon-aloon afgenomen, de tramlijn snijdt er schuin doorheen, totdat er nu eigenlijk nog maar een paar grasvelden en, naast den Pasar Djohar, een kaal terrein over is. [De Locomotief, 20 Januari 1927 (3,2)] 
Vandaag begint voor Semarang de poeasa, de aloon-aloon is vol kooplui met bloemen, speelgoed en allerlei eetwaar. [De Locomotief, 24 Augustus 1911].
Met het oog op den gezondheidstoestand [cholera] is vastgesteld dat publieke vermakelijkheden, zooals de bioscoop in den Stadstuin en de Comedie-stamboel, alleen toegankelijk zullen zijn voor bezoekers die f 0.50 of méér entrée hebben te betalen. [De Locomotief, 27 Juli 1910].

Er is nog een auditief component dat er bij hoort: de muziek ‘Stamboelmuziek’, het schelle zingen van een zangeres zoals op de foto. Een naam die nog tot in onze tijd tot de verbeelding spreekt is die van Miss Riboet, 'Juffrouw Herrie’, een vóór de oorlog beroemde Bangsawan-zangeres (riboet betekent drukte, rumoer) – maar dat is niet deze zangeres.
[Kousbroek – Wonderen, 388-389] 


Ga linksaf: “Pasar Barat” / Jl Alun Alun Barat (Regentweg).
Recht vooruit lag de voormalige regentswoning.

Maar ditmaal, op den jongsten derden Dinsdag in September was er dan toch wel iets ‘tropisch’. Het baarde eenig opzien in de zaal vol gouden uniformen toen daar rustig binnenschrijden kwam, rustig en vol gratie als alleen den Oosterling eigen is, de regent van Semarang, die zijn mooiste sarong, vermoeden we, had aangetrokken. En naast hem, klein maar gracieus als een sprookjesprinses, ging de raden ajoe. Ze namen plaats op de stoelen in de rij der leden van den Raad van State en mr. Koster, ook in vol ornaat, de secretaris-generaal van het Departement van Koloniën, nam achter hen plaats en bracht beiden van het ceremonieel der plechtigheid op de hoogte. [Het Indische Leven-7, 1169] 


Ga rechtsaf Jl Alun-Alun Selatan (Aloon Aloon Zuid).
Recht vooruit: Masjid Agung Semarang of Masjid Kauman.

ILW Semarang MoskeeILW Semarang Heere Nicolaas HartinghTegenwoordig staan de imams op Java onder controle der regenten, die ook met andere zaken den Mohammedaanschen godsdienst betreffende, bemoeienis hebben (bestemming van de huwelijksgelden, geschillen in verband met den Vrijdagsdienst). De moskeekassen staan onder beheer van beheerscommissiën bestaande uit een of meer schriftgeleerden en uit door den regent aan te wijzen notabele vertegenwoordigers van niet-ambtelijke ingezetenen, bij voorkeur tot den handelsstand of tot het bedrijfsleven behoorende. De regent heeft tevens controle op het beheer dezer commissiën. [Geïllustreerde Encyclopaedie voor N-I, 487-488] 

Achter de poort een gedenksteen: “Anno 1756 – Ter gedachtenis onder de regeering van Heere Nicolaas Hartingh Raad extra-ordin = van Neêrlands India, mitsgaders Gouw = & Direct = van Java Is deze TEMPEL volbouwt door den Adepatty Soeraadiman”: een herinnering aan de vorige moskee. Het huidige gebouw dateert uit 1890.